Hindistan-Pakistan gerilimi: Su krizi, yeni savaşların sebebi mi olacak?

Ağustos 1947’de Hindistan’ın İngiltere’den bağımsızlığını kazanmasıyla Hindistan ve Pakistan isimleriyle iki yeni devlet kuruldu. Çoğunlukla Müslümanların yaşadığı bölgeler Pakistan’a, Hindu idaresindeki bölgeler ise Hindistan’a bağlandı. Halkının yüzde 80’i Müslüman olan Keşmir bölgesinin Pakistan ile birleşmek istemesine karşın, Hint idaresi altında kalması nedeniyle bu irade alana yansımadı. Sonuç olarak 1947-1948 yılları ortasında patlak veren birinci savaş Keşmir’in ikiye bölünmesiyle neticelendi. Hindistan “Cammu ve Keşmir” eyaletlerini kurarken, Pakistan “Azad Keşmir” ve “Gilgit-Baltistan” bölgelerinin denetimini sağladı. Lakin iki ülke ortasında kalıcı bir barış tesis edilemedi.

1965 ve 1971 yıllarında yaşanan savaşlar ve akabinde gelen ateşkes muahedeleriyle belirlenen “Kontrol Hattı” adil bir barışın kurulmasını yeniden sağlayamadı. Soğuk Savaş periyodunun stratejik iklimi, zati dünyayı nükleer bir kıyamet tehdidi altında tutuyordu. İki nükleer güç ortasındaki bu tansiyon, dünya için daima bir risk ögesi oluşturdu. 1999’daki Kargil Savaşı, Denetim Çizgisi üzerindeki gerginliğin tepeye çıktığı ve iki nükleer gücün savaşın eşiğine geldiği bir devir oldu. 2001’de Hindistan Parlamentosu’na düzenlenen hücum ve 2019 Pulwama terör saldırısı iki ülkenin tekrar savaş durumuna geçmesine yol açtı. Tarihi süreç iki ülke ortasındaki tansiyonun yalnızca hudut değil, tıpkı vakitte din, milliyet ve kimlik temelli çatışmalardan da beslendiğini gösteriyor. Her yeni kriz, geçmişten miras kalan kırılgan bahisleri tetikleyerek daha büyük krizlerin kapısını aralıyor.

Bugün Keşmir üzerindeki çözümsüzlük, adeta patlamaya hazır bir saatli bomba üzere bekliyor. Hindistan ve Pakistan üzere iki nükleer gücün sıkıntıyı dini ve çok milliyetçi yaklaşımlarla yönetmesi, krizi daha da karmaşık ve tahlilsiz hale getiriyor. İkili münasebetler adeta bir “Gordion düğümü” halini almış durumda. Son terör hücumuyla birlikte sıcak çatışma ihtimali de önemli biçimde arttı.

BÖLGESEL VE GLOBAL DİNAMİKLER

Bu sorun sadece Hindistan ve Pakistan bağlamında değerlendirilmemelidir. Son yaşanan krizin istikametini her iki ülkenin öteki global aktörlerle münasebetleri de belirleyecektir. Örneğin, Hindistan-Çin münasebetleri hayli gergin bir seyir izliyor. 2020’de Galwan Vadisi’nde yaşanan sıcak çatışma, hala devam eden gerginliğin simgesi. Hindistan, Çin’e ekonomik bağımlılığını azaltmak isterken teknoloji ve altyapı alanlarında Çinli şirketlere sert düzenlemeler getirdi. 130 milyar dolarlık ticaret hacmi, ekonomik zorunlulukla stratejik rekabeti tıpkı anda besliyor. Himalayalar, Hindistan ve Çin ortasında doğal tampon vazifesi görmese bu tansiyonun çok daha sert çatışmalara yol açabileceği açık.

Öte yandan, Pakistan ile Çin ortasındaki “demir kardeşlik” bağlantısı giderek derinleşiyor. Çin, Pakistan’a çağdaş savaş uçakları, insansız hava araçları (İHA) sağlıyor ve teknoloji transferi yapıyor. Çin, Birleşmiş Milletler (BM) platformlarında Pakistan’ın yanında duruyor ve Keşmir konusunda Hindistan’a karşı örtülü dayanak sağlıyor.

Özellikle Gwadar Limanı projesi, Çin-Pakistan işbirliğinin ana omurgasını oluşturuyor. Gwadar, Çin’in Hint Okyanusu’na açılan kapısıdır. Hürmüz Boğazı’na sadece 400 kilometre aralıkta bulunması, Gwadar’ı stratejik bir merkez haline getiriyor. Bu da Çin’in güç güvenliği ve deniz yolları stratejileri açısından büyük bir bedel taşıyor. Çin’in, Hindistan’ın Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile yakınlaşması ve global ticaret savaşlarında kuşatılması teşebbüslerine karşılık Pakistan ile işbirliğini daha da derinleştirdiği görülüyor.

SU KRİZİ KAPIDA

Hindistan’ın İndus Suları Mutabakatı’nı askıya alması bölgedeki en tehlikeli atılımlardan biridir. 1960’ta imzalanan bu mutabakatla İndus, Chelum ve Chenab ırmakları Pakistan’a; Ravi, Beas ve Sutlej ırmakları Hindistan’a bırakılmıştı. Bu düzenleme, şimdiye kadar iki ülke ortasında yaşanabilecek muhtemel bir su savaşını önlemişti.

Pakistan’ın tarımı ve içme suyu sisteminin yüzde 80’inden fazlası İndus Irmağı’na bağlı. Münasebetiyle, Hindistan’ın suyu kısıtlaması, Pakistan için hayati bir güvenlik tehdidi manasına geliyor. Bu da Pakistan’ı Keşmir cephesinde askeri adımlar atmaya zorlayabilir. Üstelik bu kriz yalnızca Hindistan-Pakistan çizgisini değil, Güney Asya’daki çok taraflı su işbirliklerini de çökertme riski taşıyor. Çin üzere üst havza ülkeleri de bu durumdan faydalanarak kendi “su kartlarını” daha sert oynayabilir.

PETROL VANASI MI, SU VANASI MI?

Eskiden klâsik savaşlar petrol için yapılırdı. Lakin global ısınma ve iklim değişikliği çağında su, yeni savaşların ana cephesi haline geliyor. İçilebilir su kaynaklarının süratle tükenmesi, suyun denetimini stratejik bir silah haline getiriyor. Su krizinin tetikleyeceği göç dalgaları, besin kıtlığı ve ekonomik çöküş, sadece bölgesel değil global bir felaketi beraberinde getirebilir.

Ünlü İngiliz siyasetçi Winston Churchill Birinci Dünya Savaşı’nda “Bizim için bir damla petrol, bir damla kandan daha pahalı.” demişti. Bugün yaşaydı Churchill tahminen de “Bir damla su, bir damla petrolden daha pahalı.” diyecekti. O vakit bu tarihi süreçte oluşan yeni denklemde “Bir damla su, iki damla kan” demek oluyor. Daha kanlı ve sonu gelmeyen savaşların ikamesi mümkün olmayan su sebebiyle çıkması epeyce olası görünüyor.

FERGANA VADİSİ: HAYAT KAYNAĞI MI, SAVAŞ SEBEBİ Mİ?

Hindistan-Pakistan ortasındaki su sorununun gibisi, Türkistan’daki Fergana Vadisi’nde de yaşanıyor. Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan ortasında kalan Fergana Vadisi, Türkistan’ın en verimli lakin en kırılgan su havzası. Vadinin iktisadı yüzde 70 oranında tarıma hasebiyle su kaynaklarına dayalı. 2010 ve 2021’de Kırgızistan ile Tacikistan ortasında su temelli silahlı çatışmalar yaşandı. Özbekistan vakit zaman su kartını kullanarak komşularına baskı kurdu. Rusya, Çin ve ABD üzere global aktörler de bu bölgeyi yakından takip ediyor. Hindistan-Pakistan ortasındaki su mutabakatının bozulması, Fergana üzere hassas bölgelerde de benzeri çatışmaları tetikleyebilir. Su, yalnızca hayat kaynağı değil, artık bir savaş münasebeti haline geliyor. Şayet dünya genelinde su siyaseti gerçek yönetilmezse, önü alınamaz hudut çatışmaları, göç krizleri ve büyük güçlerin dolaylı müdahaleleri kaçınılmaz olabilir.

patronlardunyasi.com