Osman Müftüoğlu’ndan ani ölümler ve önlenebilirliği üzerine uyarılar: Metabolik sendrom ve kalp sağlığının rolü

Prof. Dr. Osman Müftüoğlu bugünkü köşe yazısın da “Ani mevt nedir önlenebilir mi” başlıklı yazı kaleme aldı. Müftüoğlu, son vakitlerde gerçekleşen ani vefat haberlerine dikkat çekerken bu bahiste nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve ani ölümlerin nasıl önlenebileceğini açıkladı.

İşte Müftüoğlu’nun yazısının tamamı:

Tıbbi manada ani mevtten kelam edildiğinde biz tabipler “herhangi bir sıhhat şikâyetiyle -bu göğüs ağrısı, çarpıntı, baş dönmesi üzere şikâyetler olabilir- mevt ortasında geçen mühletin 1 saatten daha az olduğu ‘beklenmedik’ ölümleri” anlarız. Pekala bu vefatlar son yıllarda arttı mı, sıklaştı mı ve de önlenebilirler mi? İsterseniz gelin bu kıymetli ve can sıkıcı probleme biraz daha geniş bir pencereden bakmaya çalışalım.

KAYIPLAR SAYMAKLA BİTMİYOR

Önce şunu bilelim: Ani vefatlar sırf bizim ülkemiz için değil gezegenimiz için de önemli bir sorun haline gelmiştir. Ani vefatla beklenmedik bir yaşta, yerde ya da vakitte kaybettiklerimizin sayısı giderek artmakta ve bu vefatlar -maalesef- önemli oranda genç yaşlara, hatta çocuklara gerçek kaymaktadır. Gelin bildik örnekleri tekrar bir hatırlayalım. Yakın geçmişte Cenk Koray, Kemal Sunal, Barış Manço üzere sanatkarlarımızı, Mustafa Koç üzere iş insanlarımızı ve daha birçok tanınmış şahsiyeti de ani vefatlar nedeniyle kaybettik. Son vakitlerde bunlara İbrahim Erkal, Metin Arolat ve artık de Volkan Konak üzere pahalı sanatkarlarımız katıldı. Üzgünüz… Hepsi çok kıymetli ve sevilen isimlerdi fakat bilelim ki her kayıp kıymetlidir ve sevilendir. Rabbimizin rahmeti üzerlerine olsun. İsterseniz gelin biraz daha ilerleyelim ve biraz daha ayrıntılara girip başlıktaki sorulara karşılık arayalım.

ANİ VEFATLAR NEDEN ARTIYOR

İstatistiksel sayılara bakıldığında ani vefatlar tüm ölümlerin yüzde 10-12’sini oluşturuyor. Tamamı dikkate alındığında da ani ölümlerin yüzde 80’ine “kalbin koroner damarlarındaki sorunlar” neden oluyor. Kalbimiz muazzam bir güç muhtaçlığıyla çalışan harikulâde bir kas yumağı. O denli ki vücudumuzun toplam oksijen tüketiminin neredeyse 4’te 1’ini o gerçekleştiriyor. Bunu da kendisini besleyen ve koroner arterler olarak bilinen damarlarla gelen kandaki oksijen ve öteki besinler ile gelen hammaddelerle başarıyor. Kalbi besleyen damarlarda kritik seviyede daralma ya da tıkanmalar oluştuğunda bu hastaların yüzde 20’sinde ani vefatlar ortaya çıkabiliyor. Kalp çok güçlü olsa da düşündüğümüzden çok daha hassas bir organ. Oksijen ve besin gereksinimi gereğince karşılanamadığında bilhassa ve öncelikle “ritmi” hızla bozuluyor, “pompalama gücü” azalıyor ve sonra da ansızın durabiliyor. Ani vefatlar sadece yaşlılarda değil, yetişkinler, gençler ve hatta çocuklarda bile görülebilen bir tehlike. Birçok ülkede ve muhtemelen bizde genç ve orta yaş ölümlerin en sık nedenlerinden biri de ani kalp vefatları. Ancak bilelim ki pek çok vefat nedeni üzere ani vefatlar de yazgı değildir, önlenebilir bir sıhhat problemidir.

GİZLİ BİR SABOTAJCI DAHA VAR: İNSÜLİN DİRENCİ

Son yıllarda giderek ve süratle artan bir sıhhat meselemiz var: METABOLİK SENDROM / İNSÜLİN DİRENCİ. Bu son derece sinsi sıhhat sorunu kalp ve beyin damarlarının da amansız, sinsi ve zımnî bir düşmanı. Oluşturduğu kan şekeri / insülin, kolesterol / trigliserid, ürik asit fazlalığı ve hipertansiyon üzere sıkıntılarla başta kalp damarları olmak üzere damar sisteminin canına okuyabilen bir sorun. Bu sinsi sorun bilhassa gençler ve yetişkinler ortasında maalesef süratle yayılıyor. Araştırmalara bakılırsa her 4 gencimizden ve her 3 yetişkinden biri metabolik sendrom / insülin direnci mağduru. Ve bunların -üzülerek belirteyim- neredeyse tamamına yakını koroner kalp hastası ya da adayı. Son yıllarda gençlerde ani vefatları daha sık görmemizin birinci nedeni bana nazaran net ve açık olarak metabolik sendrom / insülin direnci ve bu sendromun yarattığı damarsal sorunlardır. SIKINTIYI COVID AŞISINA HAVALE ETMEYE KALKMAK İSE ESKİLERİN TABİRİYLE “ABESLE İŞTİGAL”DEN DİĞER BİR ŞEY DEĞİLDİR!

AKLINIZDA OLSUN

BAŞKA NEDENLERİ DE VAR

Şu notu da düşelim: Ani vefatlar kalbi besleyen koroner arterlerdeki darlık ve tıkanmalar dışında kalp kası hastalıkları, kalp kapağı bozuklukları, kalbin elektriksel iletimindeki arızalar, kalpten çıkan ana damarın -aorta- rastgele bir nedenle yırtılması sonucunda de ortaya çıkabiliyor. Başka taraftan kalp dışı ani vefatlar de var. Örneğin iri bir kan pıhtısının, akciğer yahut beyinde büyükçe bir damarı apansızın tıkaması (akciğer yahut beyin embolisi) ya da farkına varılmamış bir damar keseceğinin (anevrizmanın) beyinde apansız patlaması da ani vefatla sonuçlanabiliyor.

PEKİ ANİ VEFATLAR ÖNLENEBİLİR Mİ

Önce şu bilgiyi net ve açık olarak beynimize adeta kazıyalım: Yakın bir vakte kadar yalnızca bizde değil dünya genelinde de “kaderci bir yaklaşımla” ele alınan ve “şansızlık vesaire gibi” manalarla eşleştirilen ani vefatlar önlenebilir bir sıhhat problemidir. Ani vefatlar de diğer pek çok hastalık üzere “önlenebilir ve tedavi edilebilir” sağlıksal bir sorundur. Kalp damarlarında oluşan pıhtılar sonucunda kalbin gereksinimi olan kan ölçüsü karşılanmadığı durumlarda birinci ortaya çıkan sorun ise “ölümcül aritmiler” yani “kalp ritim bozukluğu” sıkıntısıdır. Bilimsel bilgiler de bu bilgiyi doğruluyor. Araştırmalar ani kalp ölümlerinin yüzde 80’inin kalbi besleyen damarlardaki darlıklar ve tıkanmalar sonucunda oluştuğunu gösteriyor. Biraz geriye gerçek gidildiğinde bu nedenle kaybettiklerimizin birçoklarında aslında “gözden kaçmış, varlığı bilinse de dikkate alınmamış, önemsenmemiş, ihmal edilmiş, denetim altına alınmamış” bir “insülin direnci, kilo sorunu/obezite, kolesterol yüksekliği, tansiyon yüksekliği, kan şekeri yüksekliği, hatta bilinen bir kalp hastalığı sorunu” olduğu anlaşılıyor. Ve tekrar birçoklarının hayat kıssasında “sigara, alkol, uyku apnesi ve horlama dahil uyku sıkıntıları, fazla kiloluluk, yüksek ve yönetilemeyen çok gerilim problemi” üzere SIHHAT BOZAN NEDENLER tespit ediliyor.

KONTROL, DENETİM, KONTROL

Eğer sıhhatinizi belli aralıklarla denetim ettirebilirseniz ve özellikle/öncelikle kalp sıhhatinizi dikkatle izleyebilirseniz ani ölümlerin birçoklarını önlemeniz mümkündür. Özellikle ailenizde erken kalp vefatları varsa, babanız ya da baba tarafınızda 50’li yaşlar, anneniz ya da anne tarafınızda 60’lı yaşlar öncesinde kalp krizlerine rastlanmışsa hele bir de bu krizler ani ölümlerle neticelenmişse sizde çabucak artık hiç beklemeden önemli bir sıhhat denetiminden geçmek zorundasınız. Başka taraftan insülin direncine ilişkin rastgele bir belirti sizde de mevcutsa (karaciğer yağlanması, ürik asit yüksekliği, hipertansiyon, kolesterol/trigliserid dengesizliği, şeker/insülin ayarsızlığı…), kalbinizde hiçbir sorun olmadığını düşünseniz bile her yıl sistemli olarak bir kalp denetiminden geçmeniz kaidedir. Özetle “muhakkak ki yazgı vardır ve mutlaktır” lakin bizim baht deyip geçiştirdiğimiz birçok şeyin ardında ferdî ihmallerimiz, yok saymalarımız ve ertelemelerimiz hatta bilgisizliğimiz vardır.

ÖNEMLİ UYARI

BU ALET HAYAT KURTARIYOR: AED

Tüm dünyada ani vefatları önlemede muazzam başarılara imza atan ve gelişmiş ülkelerin birçoklarında “statlarda, spor salonlarında, uçaklarda, konser salonlarında, trenlerde ve başka toplu taşıma araçlarında elhasıl aşikâr bir sayıda kalabalıkların toplandığı her türlü alanda” bulundurulması zarurî hale getirilen ve o alanda doktor olmadan da kullanılması mümkün olabilen kusursuz bir ANİ VEFAT ÖNLEYİCİSİ bir aygıt var: AED (Automated External Defibrillator / Otomatik Harici Defibrilatör)

Bu aygıtlar elde taşınabilen, bir dolapta yahut duvara asılarak her yerde bulundurulması mümkün olan elektriksel şok verici, teknolojik aygıtlar. Bu aygıtları biz de yalnızca üstte saydığım alanlarda değil, “alışveriş merkezlerimizde, kongre merkezlerimizde, havaalanlarımızda, otogarlarımızda” bulundurmak ve oralardaki yerleşik mahallî çalışanlara bunların kullanımıyla ilgili eğitimleri vermek zorundayız.

Hemen belirteyim: Bu aygıtın kullanımı düşündüğünüzden çok daha kolaydır. Evvelce bu türlü bir eğitim almamış olsanız bile paketinden çıkarılıp açıldıktan sonra yapmanız gerekenler aygıtın üzerinde yazılı olarak bulunmaktadır. Aygıtın uçları (padları), göğse tatbik edildiğinde aygıt evvel hastanın kalp ritmini tahlil etmekte şok verilerek düzeltilebilecek bir aritmi kelam konusu ise “ŞOK VER!” üzere sesli bir ikazla kullanıcıyı harekete geçirmektedir. Şok verirken dikkat edilmesi gereken değerli detay şok verilirken hastaya öbür bir kimsenin asla dokunmamasıdır.

ÜZGÜNÜM…

Volkan Konak’ı vakitsiz kaybettik. Hepimiz çok üzüldük. Fakat bilelim ki bu vakitsiz kaybın da art planın da sıhhatimize gösterdiğimiz özensizlik ve ihmallerimiz var. Ailesine, sevenlerine ve hepimize baş sıhhati diliyorum.

patronlardunyasi.com