Türkiye’nin yılın ilk çeyreğinde ekonomik çalkantılarla sarsılan piyasaları: Borsa endeksleri ve TL varlıklarda ciddi düşüşler
Yılın birinci çeyreği martın son haftalarında piyasalarda yaşanan sarsıntıyla geride kaldı. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 19 Mart’ta gözaltına alınmasıyla başlayan süreçle TL varlıklar büyük kayıp yaşarken yılın birinci üç ayında dolar/ TL yüzde 7’nin üzerinde yükseldi. Borsa endekslerinde yabancının en çok tercih ettiği bankacılık endeksinde birinci çeyrekte kayıp yüzde 13’ü geçti. Mart ayında piyasanın yüzde 2,87 civarı olan aylık enflasyon beklentisiyle yapılan hesaplamalara nazaran birinci çeyrek yüzde 10,5 civarı tüketici enflasyonundan arındırıldığında gerçek olarak en yüksek kaybı yüzde 21,5 ile bankacılık endeksi yaşadı. Dolar/TL ise yüzde 2,91 gerileyerek birinci çeyreği tamamladı ve son haftalardaki atağa karşın gerçek pahalı TL devam etti.
YERLİ VE YABANCI YATIRIMCI TL VARLIKLARDAN ÇIKIŞ YAPTI
Türkiye’de Haziran 2023’ten bu yana uygulanan klasik para siyaseti ve yine TL varlıklara yabancı ilgisiyle yılın birinci çeyreğinde yakalanan olumlu hava martın son iki haftasındaki gelişmelerle negatife döndü. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla piyasalarda başlayan çalkantı yayılırken gözaltılar tutuklamaya döndü. Tüm bu süreçte TL varlıklar yerli ve yabancı yatırımcıdan satış yerken Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Borsa İstanbul aldığı kararlarla yangını söndürmeye çalıştı.
Türkiye Varlık Fonu takviyeli kamu aracı kurumları ağır alımlarla pay senedi piyasasında tesirli olurken, Merkez Bankası da rekor döviz satışlarıyla dikkat çekti. Tüm tedbirlere karşın 19 Mart’ta gözaltına alınan İmamoğlu’nun akabinde o hafta yerlinin döviz mevduatı parite tesirinden arındırılmış olarak 5.9 milyar dolar arttı, yabancının swap kanalından çıkışı 3.3 milyar doları buldu, tahvil ve pay net satışı 833.3 milyon dolar hesaplandı.
GRAM ALTIN YATIRIMCISINDA GERÇEK GETİRİ YÜZDE 16,37
İlk çeyreğin sonunda TL varlıklardaki değişim de ortaya çıktı. Piyasanın mart ayında yüzde 2,87 civarında olan aylık enflasyon beklentilerinden yapılan hesaba nazaran birinci çeyrekte tüketici enflasyonu yüzde 10,5 düzeyinde oluşabilir. İKTİSAT olarak TL varlıklardaki nominal hareketi yüzde 10,5 birinci çeyrek enflasyonundan arındırarak gerçek değişimleri hesapladık. Buna nazaran dolar/TL’de birinci çeyrekte nominal yükseliş yüzde 7,28 düzeyinde. Birinci çeyrek enflasyonundan arındırıldığında dolar/TL’de birinci çeyrekte değişim yüzde 2,91 düşüş istikametinde gerçekleşti. Enflasyonla çabada Merkez Bankası’nın en kıymetli argümanlarından gerçek pahalı TL her şeye karşın birinci çeyrekte de yakalanmış oldu.
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın haberine nazaran, Euro/TL’de birinci çeyrek nominal yükseliş yüzde 11,92 düzeyinde, gerçek artış ise yüzde 1,29. Euro, mart ayında dolar karşısında güçlenmesiyle TL karşısında da gerçek olarak yükselmeyi başardı. Gram altın fiyatları hem ons altın fiyatlarındaki yükseliş hem de dolar/TL’deki değişimin tesiriyle yılın birinci çeyreğini nominal yüzde 28,59 artışla tamamladı. Gerçek olarak gram altındaki artış ise yüzde 16,37 ile bariz bir getiriye işaret etti. Gram altın fiyatları 3.820 lira düzeylerinden süreç görüyor, milletlerarası piyasalarda ons altının fiyatı ise 3.100 doları geçerek rekor kırdı.
BANKACILIK ENDEKSİ GERÇEK OLARAK YÜZDE 21,5 KAYBETTİRDİ
Borsa İstanbul endeksleri sarsıntıya karşın farklı hareket etti. BİST100 endeksinde birinci çeyrek yüzde 1,74 kayıpla geride kalırken gerçek olarak BİST100 endeksinde kayıp yüzde 11,08 ile yüksek gerçekleşti. Yabancı yatırımcıların en çok tercih ettiği ve yaşanan sarsıntıyla Merkez Bankası’nın orta vermesi varsayım edilen siyaset faizi indirimlerinden en çok etkilenecek olan bankacılık endeksinde birinci çeyrekte nominal kayıp yüzde 13,25. Gerçek olarak ise bankacılık endeksi yatırımcısına birinci çeyrekte yüzde 21,49 kaybettirdi. Böylelikle gerçek olarak yatırımcısına en çok kaybettiren de bankacılık endeksi oldu.
Sanayi endeksinde yüzde 2,2 nominal yüzde 11,49 gerçek kayıp hesaplanırken, halka arz endeksi yüzde 5,89 nominal yükselişine karşın gerçek olarak yüzde 4,17 kayıpla öne çıktı. Mali endeks nominal yüzde 5,18, gerçek yüzde 14,19 kaybettirdi, BİSTTÜMY endeksi nominal yüzde 1,85 yükselse de gerçek yüzde 7,83 kayıp yaşattı.
EN ÇOK KAZANDIRAN MADENCİLİK, TEKNOLOJİ, İNŞAAT
Ulaştırma endeksi bu devirde güçlü duran endekslerden biri. Nominal olarak yüzde 12,17 yükselen ulaştırma endeksi gerçek olarak birinci çeyrekte yüzde 1,51 kazandırırken, yatırımcısını birinci çeyrekte üzmeyen başka endeksler teknoloji, inşaat ve madencilik oldu. İnşaat endeksi nominal yüzde 23,96 yükselirken gerçek olarak yüzde 12,18, teknoloji endeksi nominal yüzde 32,86 yükselerek gerçek olarak yüzde 20,24, madencilik endeksi nominal yüzde 29,57 yükselerek gerçek olarak yüzde 17,26 yatırımcısına getiri sağladı. Öbür tüm endeksler ise kayıp yaşattı gerçek olarak yatırımcısına. BİST30 endeksinde gerçek kayıp yüzde 11,01, hizmetler endeksinde yüzde 9,41, holdingler endeksinde yüzde 9,88, kimya endeksinde yüzde 14,55, ticaret endeksinde yüzde 19,78, elektrik endeksinde yüzde 17,67, turizm endeksinde yüzde 12,57, BİST50’de yüzde 10,6, sürdürülebilirlik endeksinde yüzde 11,58, metal eşya endüstride yüzde 11,40, besin endeksinde yüzde 16,3, metal ana endeksinde yüzde 13,27, dokumada yüzde 18,36, spor endeksinde yüzde 13,6, aracı kurumlarda yüzde 20,64, sigorta endeksinde yüzde 20,71, irtibat endeksinde yüzde 5,24, taş toprak endeksinde yüzde 4,4, likit bankacılıkta yüzde 20,92, BİST500’de yüzde 10,6, KOBİ endeksinde yüzde 14,21, GMYO endeksinde yüzde 7,5, bilişim endeksinde yüzde 8 olarak hesaplandı.
PARA PİYASASI FONLARINDAN ÇIKIŞ 456.5 MİLYAR LİRA
Tahvil piyasasındaki satışlarla yükselen faizler para piyasası fonlarında da getiri kaybına yol açtı. Yatırımcılar da büyük ilgi gösterdikleri para piyasası fonlarından çıkış eğiliminde üzere görünüyor. TEFAS datalarına nazaran geçen yıl sonunda para piyasası fonlarındaki toplam fon bedeli 1 trilyon 258 milyar 713 milyon 430,4 bin lira düzeyindeydi. 28 Mart itibariyle para piyasası fonlarının toplam pahası 802 milyar 217 milyon 766,5 bin liraya geriledi. Böylelikle para piyasası fonlarından yılın birinci çeyreğinde yaşanan çıkış 456 milyar 495 milyon 587,2 bin lira oldu.
TL MEVDUATIN PAYI 1 PUANI AŞKIN GERİLEDİ
Yurtiçi yerleşiklerin yükselen TL mevduat faizleri ve gerçek pahalı TL siyaseti ile TL mevduat yatırımları artış gösterdi. Geçen yıl sonunda bankacılık dalında kur muhafazalı mevduat hariç standart TL mevduat hacmi 11 trilyon 287 milyar 824,6 bin lira olurken toplam mevduat içindeki hissesi yüzde 59,41 düzeyinde bulunuyordu. TL mevduatın toplam mevduat içindeki hissesi yüzde 59,86’ya kadar yükselse de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun haftalık bilgilerine nazaran 21 Mart ile biten hafta itibariyle standart TL mevduatın toplam içindeki oranı yüzde 58,37’ye geriledi. Kur muhafazalı mevduat 779 milyar liraya kadar gerilediği durumda da standart TL mevduatın hissesi azaldı. Birinci çeyrekte standart TL mevduatın hissesi 1.04 puan geriledi.
YABANCI YATIRIMCI TAHVİLDE BİR SATIŞ DAHA BEKLİYOR
Yılın birinci çeyreğinin son haftalarına kadar Türkiye’nin gösterge tahvil faizlerinde olumlu bir hava hakimdi. Birinci çeyrekte Merkez Bankası bilgilerine nazaran yabancının tahvile net girişi 3 milyar 129,5 milyon dolar düzeyinde. Yabancının tahvil stokundaki hissesi da yüzde 10,03 düzeylerinde bulunuyor, en yüksek olduğunda yüzde 10,9 düzeylerine kadar çıkmıştı. Yabancı yatırımcı 21 Mart ile biten haftada ise 439,5 milyon dolar düzeyinde tahvil satışı yaptı. Bu periyotta TL gösterge tahvil faizleri de istikametini üst döndü. 2 yıl vadeli gösterge tahvil en çok satış yiyen ve faizi en çok yükselen tahvil oldu. Kısa vadeli tahvil birinci çeyrekte yüzde 21,06 yükseldi, 28 Mart kapanış ise yüzde 49,10 düzeyinden oldu. 5 yıl vadeli gösterge tahvil faizi de birinci çeyrekte yüzde 14,45 yükselerek birinci çeyreği yüzde 38,82 düzeyinden tamamladı. 10 yıl vadeli gösterge tahvil faizinde birinci çeyrek yükselişi yüzde 16,68 olurken 28 Mart kapanışı yüzde 33,58 oldu. Yabancı yatırımcıların TL tahvillerde bir satış dalgası daha beklentisi olduğunu belirten bir bankacılık bölümü kaynağı yabancı yatırımcıların büyük çoğunluğu için mevcut düzeyin cazip olmadığını bildirdi. Yabancının TL tahvillerin gereğince satılmadığını düşündüğünü lisana getiren kaynak yeni bir fiyatlamanın yapıldığını lisana getirdi.
MERKEZ BANKASI’NDAN TLREF ALIM İHALESİ
Geçen yılın beğenilen yatırım aracı para piyasası fonlarına getirilen tahvil alım zaruriliği yatırımcıların son günlerde para piyasası fonlarında ziyan uğramalarına neden olmuştu. Merkez Bankası TL tahvil piyasasında azalan likiditenin artırılması maksadı ile devreye girdi. Geçen haftanın son süreç günü Merkez Bankası nominal 3.8 milyar TL meblağında üç farklı TLREF endeksli tahvil için ihale ile direkt alım yaptı. Datalara nazaran; Eylül 2028 vadeli ihale ile 961 milyon TL geri alım yapılırken, Aralık 2028 itfalı tahvilden 1.622 milyar TL ve Mart 2029 itfalı tahvilden 1.24 milyar TL geri alım yapıldı. Merkez Bankası’ndan edinilen bilgiye nazaran Hazine ve Merkez Bankası tahvil piyasasının işleyişini güçlendirecek ortak çalışma başlattı. Bu çalışma ile bayram sonrasında piyasaların daha faal ve sağlıklı işleyişinin hedeflendiğine dikkat çekildi.
patronlardunyasi.com
