NBA’ye olan ilgi son yıllardır düşüşte: Shaquille O’Neal’a göre nedeni üçlük devrimi
Gazete Oksijen’den İnan Özdemir’in yazısı şu formda;
Zevkler ve renkler hakikaten de tartışılmaz mı? Sanmıyorum. Shaquille O’Neal’ın geçen hafta yaptığı bir açıklama, NBA dünyasını hayli meşgul edecek üzere görünüyor. Gelmiş geçmiş en büyük oyunculardan biri olan Shaq, katıldığı bir programda reytinglerdeki düşüşü üçlük ihtilaline bağladı ve şöyle dedi: “Steph Curry ve arkadaşları oyunu karman çorman etti. Golden State’in o kadar üçlük atmasını vaktiyle umursamıyordum lakin her kadro yeterli bir üçlük kadrosu olamaz. Neden herkes tıpkı stratejiye sahip ki? Bence bu durum oyunu sıkıcılaştırıyor.”
Shaq bu hususta yalnız değil. Üçlük ihtilali, en sevilen tartışma mevzularından biri. Lakin probleme yalnızca Curry ve Warriors üzerinden bakmak ne kadar gerçek? Shaq bu türlü bakıyor olabilir çünkü yorumcu koltuğuna oturduğundan beri bakış açısını tenkit temelli bir tabana oturttu. Çağdaş yıldızları küçümsüyor; ortadan sivrilenlere “Şampiyonluk kazanana kadar benim için yok hükmündesiniz” diyor. Yani, Sergen Yalçın’ın yorumculuk mesleğine misal bir tonda sürdürüyor mikrofondaki ömrünü. Ancak Shaq’ın çağdaş taktiklere baş yormaması, oyunda her şeyin güllük gülistanlık olduğu manasına mı gelir? Hayır.
KENDİ ÇOCUKLARINI YİYEN DEVRİM
NBA’in bir müddettir büyük bir ihtilalin ortasında olduğu açık. Bu ihtilal birçok çocuğunu yedi, fazla sayıda pivotunu eskitti, hayli savunmacıyı harap etti. Hasebiyle basketbolun gittiği yeri tartışmak için yanlışsız bir zamandayız. NBA’in yeni televizyon mutabakatını nihayete erdirmesi de değerli bir fırsat. Lig idaresi, 2035-2036 dönemine kadar sürecek yeni mutabakat karşılığında toplam 76 milyar dolar kazanacak.
BOSTON FORMÜLÜ
Önce datalara bakalım. 2010’ların başına kadar yavaş yavaş artan üçlük adedi, 2012-2013 döneminin akabinde farklı bir boyuta geçti. 2013’te ekipler maç başına ortalama 20 üçlük kullanırken, 2017’de bu sayı 27’ye çıktı. 2020’den 2024’e dört dönem üst üste üçlük adedi 34-35’lerde takılı kaldı. Lakin geçen dönem Boston Celtics, o kadar farklı bir basketbolla şampiyonluğa yürüdü ki herkesin başında yeni sorular doğdu. Jayson Tatum, Jaylen Brown, Derrick White, Kristaps Porzingis, Jrue Holiday, Al Horford gibi yetenekli isimlerden kurulu olan Celtics, koç Joe Mazzulla idaresinde “Gelin, biraz daha üçlük deneyelim” dedi ve herkese cins bindirdi. Olağan dönemi 64 galibiyet, 18 yenilgiyle bitiren Celtics, play-off seyahatinde da yalnızca üç maç kaybetti ve ipi göğüsledi.
Joe Mazzulla’nın takımı, Dallas Mavericks’i finalde 4-1’le geçerken de rahattı. Olağan dönemde maç başına 43 üçlük kullanan Celtics, finalde beş maçta toplam 207 üçlük denemiş; rakibi Mavericks ise final serisini toplam 152 üçlükle bitirmişti. Yani, maç başına 11 üçlük fark vardı ekipler ortasında. Rakipler de finali izlerken derslerini aldılar. Phoenix Suns, Kevin Durant’e döndü ve “Daha fazla üçlük denemelisin usta” diye düşündü. Los Angeles Lakers, 40 yaşına merdiven dayayan LeBron James’e “Biraz daha dış şut deneyebilir miyiz?” diye bakarken koç olarak JJ Redick ile anlaştı. Lig, Boston’ın hegemonyasından etkilenmişti.
ÜÇLÜKLERİN ARKASINDAKİ OYUNA BAKMAK GEREK
İlginç olan, Boston’ın o üçlüklere gidiş formuydu. Yetenekli oyuncuları eşitlikçi bir oyun prensibiyle yan yana dizen Boston “Basketbolda demokrasi olmaz” kelamını de tarihe gömüyordu. 2024 Celtics, 2004 Detroit Pistons’tan beri NBA’in gördüğü en eşitlikçi takımlardan biriydi. Mehmet Okur’un kesimi olduğu o Pistons ekibini hatırlarsınız. 2004 Pistons, finalde Kobe Bryant ile Shaquille O’Neal’ın sürüklediği Los Angeles Lakers’ı 4-1 mağlup ederken finaller MVP’si olarak Chauncey Billups seçilmişti. Ancak Ben Wallace, Rasheed Wallace ve Tayshaun Prince olmasa o tarihi savunma kurulabilir miydi? Richard Hamilton’ın orta aralık şut yeteneği olmasa Billups o kadar rahat atak edebilir miydi?
2004 Pistons’ı “Süper yıldız olmadan kazanamazsınız” kelamını tarihe gömmüştü. Kesimlerin bir ortada oluşturduğu karışım, bireylerin toplam kalitesinden üstündü. Boston Celtics de birebir formülü 2024’te uyguladı. Evet, oyunlarının temelinde birinci bakışta üçlük duruyordu ancak o temelde harika savunma, olağanüstü top paylaşımı, zekice planlanmış ataklar da vardı. Celtics “Gelip gelip üçlük atan” birtakım olarak yaftalanacak kadar kolay oynamıyordu. O gelişlerin birçoklarında erken atak yapıyor, rakipleri hazırlıksız yakalıyor, savunmaları tuzağa düşürüp vurucu darbeyi indiriyorlardı. Bunun biçimi genelde üç sayılık atışlar oluyordu ve kendi yarattıkları kaosun içinde son derece keskinlerdi.
YILDIZLAR ESKİDİ YENİLER UZAKTAN GELDİ
Bugünlerde herkes üçlük sayısını artırmaya çalışıyor ve bu, Shaquille O’Neal üzere pek çok insanı rahatsız ediyor. Hatta NBA reytinglerinin bu sebeple düştüğünü tez edenler de var. Ki bu bahis gerçekten önemli. NBA’in reytingleri bir müddettir gerilemiş vaziyette. Covid-19 dönemi ve sonraki yıl, pek çok spor tertibi üzere NBA için de sorunlu geçti. LeBron James, Stephen Curry, Kevin Durant üzere yıldızların yaşlanması ligin en cazibeli yüzlerinin yerini gençlere bırakması manasına geliyor. O gençlerin Nikola Jokic, Luka Doncic, Giannis Antetokounmpo, Joel Embiid üzere milletlerarası yıldızlar ortasından çıkması da ABD seyircisini iten bir öge oldu. Jokic ve Doncic üzere Balkan kökenli yıldızların pazarlanmaya meraklı olmaması, lig idaresini ortada bırakan ögelerden biri.
SEYİRCİ DÖNEM BAŞI REHAVETİ YAŞIYOR
Bu döneme da reyting açısından yavaş başladı lig. Ligin birinci iki haftasında, ESPN’de yayınlanan maçlarda geçen döneme nazaran yüzde 34 düşüş var. TNT maçlarında ise düşüş yüzde 14 civarlarında. Ama NBA dönem içi turnuvasının (yeni ismiyle NBA Kupası) ve Warriors, Lakers üzere reytingi bol ekiplerin öne çıkmasıyla bu düşüşü toparlamaları mümkün.
Başka hangi sebepler var reytinglerin düşmesinde? Elbet ki izleme alışkanlıklarının değişmesi hesaba katılmalı. Klâsik televizyonlar, artık maç izlemenin tek yolu değil. ABD’de de dünyada da hem sanal servisler hem de kaçak yayınlar gençlerin ilgisini çekiyor. Yani televizyondaki programlar, diziler nasıl bu reyting düşüşünden etkileniyorsa basketbol da etkileniyor. Burada tek istisna NFL. Amerikan futbolu ile Amerikan halkı ortasında o denli bir bağ var ki her sene “Yılın En Çok İzlenen 100 Yayını” listesinde baştan sona NFL maçları oluyor.
“ABD’NİN EN MİLLETLERARASI LİGİ”
NBA ise kendisini “ABD’nin en memleketler arası ligi” olarak konumlandırıyor ve bütün dünyada izleniyor. Lakin yeniden de izlenme oranları üzerine baş yorulması şart. Lig idaresi, bu sorunu sırf vaktin değişimi üzerinden görürse yanılır. Oyundaki savunma-hücum istikrarı üzerine düşünmeli ve “Transfer gazeteciliği” etrafında kurulan NBA medya sistemi üzerine özeleştiri yapmalılar.
Hayatını NBA konuşarak kazanan biri olarak bu tartışmalara bakarken daima “Yanlış yere bakıyoruz” diyesim geliyor. Pekala bunu desem de sesimi Shaquille O’Neal’a duyurabilir miyim? Shaq üzere bir devi geçtim, üç sayılık atışları “Tarihin en berbat icadı” olarak gören ünlü gazeteci Bob Ryan bile beni duymayacaktır. Duysa da muhtemelen üç sayı çizgisinin olmadığı 1980 öncesini övecektir. Çünkü Bob Ryan, 1970’lerden beri basketbolun içinde.
TARİHÎ DİRENÇ
ABA 1967-1968 döneminde üç sayı çizgisini hayata geçirdiğinde NBA “Bu ne saçmalık?” diye bakmıştı. NBA, ABA kapandığında da telâşlı davranmadı ve üç sayı çizgisini oyuna dahil etmek için 1979-1980 dönemine kadar bekledi. Bob Ryan bütün o yılların şahidiydi. Ve bir vakitler seyirciyi çekmek, oyuna cümbüş katmak için kullanılan üç sayı çizgisinin bugünlerde en büyük muhaliflerinden biri. “Acaba fazla mı ileri gitti?” diye soranlardan…
Bu sorunun kesin bir yanıtı yok. Lakin ben NBA’de temel tartışılması gereken mevzunun üç sayı ihtilali olmadığına inanıyorum. Temel tartışılması gereken hadise, hamlelere sunulan avantajlar. Çünkü 1980’lerde Magic Johnson ve Larry Bird’le popülerleşen, 1990’larda Michael Jordan’la global krallığını yaşayan lig, 2000’lerin başında bir krize girmişti. Tempo ve skorlar çok düşmüş; pota altı çabaları ligi sıkıştırmıştı. Lig idaresi o periyot basketbolu daha da hızlandırmaya karar verdi ve kuralları buna nazaran esnetti. Steve Nash’li Phoenix Suns, Stephen Curry’li Golden State Warriors o değişimin yapıtıydı.
Peki bugünlerde elinde üç sayı üzere kuvvetli bir araç olan yıldız atakçılara eskisi kadar avantaj sağlamaya gerek var mı? Savunmacılara daha fazla fizikî müdahale bahtı verilebilir mi? Daha fazla temas müsaadesi çıkabilir, daha az faul çalınabilir mi? Lig idaresinin de bu mevzuya baş yorduğu açık. Geçen dönem All-Star ortasından sonra maç idareleri büsbütün değişti ve hakemler sertliğe önemli halde müsaade vermeye başladılar. Olağan dönemin son kısmında yaşanan bu değişim de hem seyircilerden hem de basından yeşil ışık aldı. Artık sorun yavuz olup o değişimi kalıcı hale getirmek.
2000’lerin başında reytinglerin düştüğünü gören, Jordan sonrası popülaritesini korumakta zorlanan NBA, baraj kapaklarını açmış ve oyunun istikrarını savunmadan hamleye gerçek kaydırmıştı. Kobe Bryant’ın son yıllarında yeşeren Celtics-Lakers rekabetinin akabinde LeBron, Durant, Curry üzere fenomenler başrole geçti. Pekala 2010’ların ortasında Warriors-Cavaliers üzere tarihi bir rekabet bulan, 2016 NBA Finalleri’nde reyting rekorları kıran lig, yine baraj kapaklarını kapatacak mı? Dengeyi bu sefer hamleden savunmaya gerçek çevirecek mi?
Özetle, temel problem Curry ve arkadaşları değil. Temel sorun, istikrar. Tahlil ne 141-134’lük bir maçta ne de 69-67’lik bir maçta… Basketbol, hayattaki her şey üzere, istikrarlı olduğunda hoş.
patronlardunyasi.com
