İngiliz Kralı’nı ağırlayan 123 yaşındaki Cangarda yatı artık Koç Müzesi’nde
Eyüp SERBEST
Michiganlı kereste baronu Charles Canfield 1900’lü yılların başında ABD’nin en varlıklı iş insanlarından biriydi. O periyot Dalaware’de, ABD’nin en ünlü tersanelerinden Pusey & Jones’tan kendisi için özel bir yat tasarlamalarını istedi.
BÜYÜK OLMASIN FAKAT LÜKS OLSUN
Charles Canfield sipariş verirken, yatın gemiden küçük, teknelerden büyük olmasını istemiş, geniş ailesiyle birlikte rahatça vakit geçireceği bir güverte talep etmişti. Pusey & Jones Tersanesi’nin dizayn takımı yatın uzunluğunu 46 metre, eninin ise 4.33 metre olmasına karar verdi. Yat 4 büyük kamarasında toplam 9 kişiyi rahatlıkla ağırlayabilecek, üstelik geniş güvertesinde uzun vakit geçirmelerini sağlayacaktı. Yat uzun seyahatlerine yelkenle çıkarken, yanaşma hareketlerini ise buhar türbinli motoruyla sağlayacaktı.
1901 YILININ EN ŞATAFATLISI
Charles Canfield, 1901’de tersane tezgahından suya indirilen yata kendi soyadının birinci 3 harfi ile karısının kızlık soyadı olan Gardner’i birleştirerek Cangarda ismini verdi. Cangarda’nın en dikkat çeken özelliği, iskele ve sancak tarafındaki altın görünümlü varak süslemeleri, tavanı camla kapatılmış salonu ve kamaraları ile farklı bir sigara içme odası yapılmasıydı. Güvertelerde kullanılan ağaçlar Küba’dan getirtilmişti. Cangarda’yı yüzdürebilmek için 8 kişilik çalışanı de özel olarak seçildi.
Gemi 20 Mayıs 1901’de tersaneden yeni çıktığında
ÜÇ YIL SONRA KANADA SENATÖRÜNE SATILDI
Ancak kereste baronu ve ailesinin Cangarda’nın güvertesindeki keyfi yalnızca 3 yıl sürdü. Cangarda’yı 1904 yılında, Kanada’nın Ontario eyaletine bağlı Brockville kentinde yaşayan ilaç tüccarı George Taylor Fulford 100 bin dolara satın aldı. Fulford 1900 yılında Kanada Senatörü olarak atanmıştı ve 87 ülkesine ilaç pazarlamaya başlamıştı. Senatör Fulford satın aldığı Cangarda’nın ismini değiştirdi. Mary olan karısının birinci iki harfini, George, Dorothy ve Martha isimli çocuklarının da isimlerinin birinci iki harflerini alarak yatın ismini Magedoma koydu.
İkinci sahibi George Taylor Fulford
SENATÖR DE YALNIZCA BİR YIL BİNEBİLDİ
Ancak Senatör Fulford da tıpkı kereste baronu Charles Canfield üzere teknesine doyamadı. Senatör Fulford, 1905 yılında, art koltuğunda oturduğu limuzinine bir tramvayın yandan çarpması sonucu hayatını kaybetti. Böylelikle yatın mülkiyeti Senatör’ün eşi Mary Fulford’a geçmiş oldu.
MAGEDOMA’NIN ÇOK DEĞERLİ MİSAFİRLERİ
Mary Fulford eşinden kendisine kalan mirası güzel değerlendiriyordu ve Kanada cemiyet hayatı için çok kıymetli biriydi. Magedoma yatında sık sık verdiği partilerin çok üst seviye konukları oluyordu. 5 Ağustos 1927 günü verdiği bir akşam yemeğinde konukları, 1936’da İngiltere tahtına 8. Edward olarak oturacak olan periyodun Galler Prensi, İngiltere Başbakanı Stanley Baldwin ile halef selef Kanada başbakanları Wilfrid Laurier ile Mackenzie King’ti.
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA KRALİYET BUYRUĞUNA VERİLDİ
Mary Fulford, 2. Dünya Savaşı’nın sürdüğü 1941 yılında Magedoma’yı Kanada Kraliyet Donanması’na ödünç olarak verdi. Deniz subayı adayı öğrenciler Magedoma’da navigasyon öğreneceklerdi. Kanada Kraliyet Donanması yatı 1947’de 13 bin dolarlık bir çekle birlikte Mary Fulford’a iade etti. Lakin 13 bin dolar yatın ziyanını karşılamıyordu ve yat satışa çıkartıldı.
ÜÇÜNCÜ SAHİBİ YÜZDÜĞÜNÜ BİLE GÖRMEDİ
Amerika’nın Chicago Eyaleti’nde yaşayan eski araba ve yat koleksiyoncusu Cameron Peck 1951 yılında Magedoma’yı satın aldı. Yat bu sırada Toronto’da demirliydi. Cameron Peck teknenin kömürle çalışan motorlarının petrolle çalışanlarla değiştirilmesini ve yatın büsbütün restore edilmesini istedi. Yat onarımın akabinde ABD’ye gidecekti lakin Cameron Peck’e kanser teşhisi konuldu. Tabiplere nazaran çok kısa bir ömrü kalmıştı. Cameron Pek yatı hemen satışa çıkarttı ve her şeyi bırakarak Azirona’daki bir çiftliğe yerleşti. Tabiplerin söylediği çıkmadı ve Cameron Peck 30 yıl daha yaşadı fakat tüm tutkularından vazgeçmişti.
DÖRDÜNCÜ SAHİBİ 29 YIL İÇİNDE YAŞADI
Babası güçlü bir avukat olan Frederick Burtis Smith, New York’u inşa eden mimarlardan biriydi. 1920’lerde Rockefeller ailesi ve John Barrymora için de çalışmıştı. Hayatı boyunca hiç evlenmemiş, New York sosyetesinde beyefendiliği ile ün yapmıştı. Buharlı yatlara hayrandı. Kendisiyle yaşıt olan Magedoma’yı 1954 yılında satın aldı ve ona orjinal ismi olan Cangarda’yı yine verdi. Lakin Cangarda Toronto’daydı ve Kanadalı yetkililer artık yatı istemiyordu.
Gemide en uzun yaşayan adam Frederick Burtis Smith
Kendi kendine hareket edemeyen Cangarda, mavna ile Ontario Gölü üzerinden New York’taki Rochester’e çekildi. Cangarda büsbütün onarım görmedi lakin tertipli bakımları yapıldı. Frederick Burtis Smith tam 29 yıl boyunca, sabit olarak limana bağlı duran Cangarda’ya hayatını sürdürdü. 1983 yılında Cangarda’yı 150 bin dolara sattı. Frederick Burtis Smith uzun yıllar tekne ömründen sonra taşındığı Rochester Üniversitesi Kulübü’nde 1987’de 86 yaşındayken öldü.
RESTORASYONU BEKLERKEN BATTI
Tekneyi satın alan Richard Reedy tekneyi sabit durduğu iskeleden kurtarıp temelli bir onarım için Boston’a götürdü. Teknenin tüm kesimleri söküldü. Buharlı ana ve yardımcı motorlar Londra’daki Kew Bridge Buhar Müzesi’nde restore edildi. Marangozluk işleri de son hız devam ediyordu. Cangarda için 850 bin dolardan fazla para harcayan Richard Reedy’nin sıhhati bozulunca tüm işler durdu. 1999’a kadar öylece kalan tekne Boston Limanı’nda sulara gömüldü.
KLASİK YATLARIN ANNESİ HAYATA DÖNDÜRDÜ
Massachutestts Liman Yönetimi 2000 yılında tekneyi hurda olarak çıkartmaya hazırlanırken, Richard Gerry’nin mirasçıları onu Klasik Yatların Annesi olarak tanınan Elizabeth Meyer’e bağışladı. Elizabeth Meyer klasik yatları tekrar hayata kazandıran bir şirketin sahibiydi. Cangarda’nın batık gövdesi suyun altından çıkartıldı, kayıp kesimlerinin su altındaki araması günlerce sürdü. Elizabeth Meyer tekneye harcadığı 500 bin doların karşılığında onu satışa çıkarttı.
RESTORASYONUNA 12 MİLYON DOLAR HARCADI
Amerika’nın en büyük biyomedikal yatırım şirketlerinden biri olan Sanderling Ventures’i 1979 yılında kuran Dr. Robert McNeil de klasik tekne tutkunuydu. Dr McNeil hurda haldeki Cangarda’yı 2002 yılında satın aldı ve onu onarımı yapılması için Elizabeth Meyer’e teslim etti.
Koç’a satılmadan evvelki son sahibi Dr. Robert McNeil
Cangarda’nın çelikten gövdesi hem çok yorgundu hem de su altında hasar almıştı. Özgün gövdenin üstteki iki çıtası, dümen direği, bölmeleri, pruvası, makinesi, güverteleri, tavan pencereleri, ambar kapakları, kaporta havalandırma delikleri, vinçler, irtibat kesimleri ve iç doğramalar, özgününe uygun olarak yapılan yeni gövdeye monte edildi. Böylelikle Cangarda’nın özgünlüğü bozulmadı lakin bu onarım 12 milyon dolardan fazlaya mal oldu.
Onarım zamanı
SUYA İNDİRİLİRKEN BATIYORDU
Cangarda’nın onarımı 24 Ağustos 2007’de bitti. Fakat aksilikler peşini bırakmıyordu. Tersaneden suya indirilirken kıç tarafı suda, pruvası römork üzerindeyken sancak tarafına hakikat yuvarlandı. Tersane emekçileri süratli bir müdahaleyle Cangarda’yı suya hakikat çekti. Yatık halde suya giren Cangarda mucize üzere yine doğruldu ve yüzmeye başladı. Cangarda’nın onarım macerası o periyot bir belgeselde de bahis edildi.
2010 yılında ABD Kıyı Güvenliği tarafından suya elverişli sertifikası verilen Cangarda, yeni sahibi Dr. McNeil ile denize açıldı. Lakin bu defa de buhar kazanlarında arıza çıktı ancak bu arızalar kısa müddette giderildi. Cangarda deniz seyahatleri sırasında, birinci sahipleri olan Fulford Ailesi’nin Toronto’daki konutlarının önüne de demirledi. Meskeni 2006’da satın alan ve restore etmeye çalışan Isabel Young ve eşi Michael Bottigoni yatın sahibi ve konukları için özel bir parti bile verdi. Dr. McNeil de bu nezaket karşısında, Fulford Place Müzesi’ne bağış yapmayı kabul edenlere yatıyla minik deniz sefaları yaptırdı.
DOKTOR MCNEIL’İN ÖLÜMÜYLE KİMSESİZ KALDI
Dr. McNeil Cangarda’yı evinden bir saat uzaklıktaki Front Street Tersanesi’ne bırakıyordu. Burada yatın hem bakımları yapılıyor hem de Dr. McNeil’in bir sonraki seyahati için hazır tutuluyordu. Dr. McNeil 2021 yılında hayatını kaybedince, Cangarda kimsesiz kaldı.
RAHMİ KOÇ MÜZESİ EYLÜL’DE SATIN ALDI
Front Street Tersanesi’nde yeni sahibini bekleyen Cangarda’yı geçtiğimiz Eylül ayında Rahmi Koç Müzesi satın aldı. Cangarda için ne kadar ödendiği açıklanmadı. Denizden çıkartılan ve adeta paketlenen Cangarda, bir yük gemisinin güvertesinde yeni konutuna gitmek için yola çıkartıldı. Cangarda artık Haliç’in sularında, Rahmi Koç Müzesi için yüzecek.
patronlardunyasi.com
