Organize suçla büyüyen çek krizi: Kargo yoluyla kaybolan çekler, tabela şirketler ve dijital güvenlik arayışı
Finansmana erişim problemleri nedeniyle çek kullanımı son yıllarda tekrar yükselişe geçerken, çek hırsızlığında da artış yaşanıyor. İş dünyası temsilcileri son devirde kargo ya da kurye şirketlerinde çeklerin çok sık ‘kaybolmaya’ başladığını, bu durumun hem keşideciye hem de çekin hamiline önemli dertler yarattığını belirtiyor.
Konuya ait Ekonomim’den Merve Yiğitcan’a değerlendirmelerde bulunan Ticaret Hukuku Uzmanı Avukat Dr. Umut Metin, Türkiye’de çekin vadeli ödeme aracı olduğuna dikkat çekerek, çekin değerli bir evrak olduğunu, bu nedenle fiziki olarak saklanması, korunması gerektiğine işaret etti. Kargo ile muhatabına ulaştırılmak istenen çeklerin, diğerleri tarafından ele geçirilmesi sonucunda tüzel risk oluştuğuna işaret eden Metin, “Son vakitlerde, kargo yolu ile gönderilen çeklerin sıklıkla kaybolduğuna dair şikayetler almaktayız. Şikayetlerde son birkaç yıl içinde artış var, kargo etabında çekin çalınması ve haksız olarak kullanılması yaygın görülen bir hırsızlık prosedürü. Kargoya verilen çek, gönderilen bireye ulaştırılmak yerine, bir biçimde alıcısı olmayan üçüncü şahısların hakimiyetine geçiyor” diyerek yaşananları anlattı.
ORTADA BİR HATA PLANI VAR
Hukuki süreçlerde ortaya çıktığı üzere çeklerin aslında kaybolmadığını, bunların kargoya teslim anından sonra birilerince ele geçirilebildiğini vurgulayan Metin, şöyle devam etti:
“Yani ortada bir kabahat planı var. Buradaki hırsızlık genelde münferit değildir. Organize olmuş, hukuk kurallarının bu mevzudaki eksik kararlarını bilen, vazife paylaşımı yapmış, kabahat eğilimi ve hata geçmişi olan bireyler tarafından planlı bir faaliyet yürütülüyor. İç kontrol işlevlerini hayata geçiren kargo şirketlerini tenzih etmekle; çek hırsızlığını organize edenler, kargoya verilen çeklere ulaşmak için öncelikle kendilerine bir kısım kargo firmalarında çalışan şahısları bulmaktadır. Zira ülkemizde kargo yolu ile gönderilen çekler nadiren taşıma sigortası ile sigortalanmakta hatta kargoya yapılan bildirimlerde, evrak, dekont, makbuz üzere bilgi verilerek gönderilen eşyanın çek olduğu gizlenmektedir.
Bu cins hukuk dışı işlere alet olan kargo çalışanları, kargo evraklarının cinsinden, yükünden ya da öbür yollarla kargo içindeki çekleri tespit etmekte, bunları çalmaktadır. Kargo firmalarının da sistemsel sıkıntıları nedeni ile kargonun nerede, hangi etapta, kimin sorumluluğunda kaybolduğu tespit edilememektedir. Ayrıyeten açılan bir kargo poşetinin içinde çek olmaması durumunda, bu ambalaj her vakte yenisi ile kolay kolay değiştirilebilmektedir. Kargo firmaları kaybolan gönderi sebebi ile yalnızca gönderi fiyatlarını ya da çok cüzi ziyanları karşılamaktadır.”
HACİZ ŞOKU İLE KARŞILAŞABİLİYOR
Çek çalındıktan sonra çeki alan bireylerin, sıklıkla gayri aktif hale gelmiş, uzun müddettir ticari süreci olmayan, tabela tabir edilen şirketler aracılığı ile bu çekleri, güya kendilerine ciro edilmiş üzere hukuksal sürece tabi tuttuğunu lisana getiren Metin, “Hatta birçok vakit cürüm şebekeleri mahkemelerden bu çeklerle ihtiyati haciz kararı almaktadır. Bu doğrultuda çek ile ilgili olan bireylere ani haciz uygulayarak çek bedellerini haksız olarak tahsil etmektedir. Çek yaprağını imza etmiş kişi, borçluluk haliyle hiçbir borcu olmayan bireye çek bedelini ödemek zorunda kaldığı üzere, buna ek olarak çek kendisine ulaşmayan gerçek alacaklıya olan borcunun da devam etmesi nedeniyle ağır bir mağduriyet yaşamaktadır” tabirlerini kullandı.
KİME CİRO EDİLDİĞİ AÇIK BELİRTİLMELİ
Mağdurların açacakları davaların uzun yıllar sürdüğünü anlatan Metin, lehte sonuçlansa bile, bu sefer karşılarında tabela halde, hiçbir mal varlığı olmayan, içi boş şirketler yada muhataplar bulduklarını söyledi. Kullanılan şirketlerin genelde kabahat için tasarlanmış paravan şirketler olduğuna işaret eden Metin, şu ihtarlarda bulundu:
“Bu kabahatler konusunda farklı vilayetlerden savcılıkların bağlantıyla yapılan fiilleri münferit hareket değil, süreklilik kazanmış örgütlü cürüm faaliyeti olarak tasviri bir gereksinimdir. Ticaret Bakanlığımız 2019-2020 yılında çekler ve senetler ile ilgili dijital bir dolanım sistemi üzerinde çalıştığını kamuoyuna bildirmişti lakin şimdi yasal bir düzenleme oluşturulamadı. Bu çalışmanın tamamlanması gerekiyor. Ayrıyeten kargo yoluyla çek gönderiminden vazgeçmek gerekir. Diğer seçenek yoksa sigortalı göndermeleri ve çek olduğunu beyan etmeleri, kargo teslim fişinde bu ayrıntıların yazılı olması kıymetli. Son olarak imza eden tarafın çeki kime ciro yaptığını açıkça belirttiği cirolama usulünün tatbik edilmeli.”
İŞ DÜNYASI DİJİTAL ÇEK İSTİYOR
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu, son devirde çek hırsızlığına ait çok fazla şikayet aldıklarını söyledi. Uzun müddettir çeklerin dijitale aktarılması için taleplerini lisana getirdiklerini belirten Tecdelioğlu, bu bahiste adım atılmasını beklediklerini tabir etti. Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği (KASAD) Başkanı Alican Duran, “Maalesef kendi şirketimizde de başımıza geldi. Çekleri bir halde dijitale döndürüp güvenliğini sağlamalıyız” teklifini yaptı. İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel de kendi şirketinde çekinin çalındığını söylerken, son periyotta çok fazla kaybolma ve çalınma olayı yaşandığını aktardı. Yasal sürecin çok uzun sürdüğünü anlatan Önel, iş dünyası olarak çeklerin dijitale tanımlanması noktasında bir altyapı geliştirilmesini beklediklerini kelamlarına ekledi.
patronlardunyasi.com
