Baykar, adını Leonardo Da Vinci’den alan İtalyan savunma devi Leonardo ile ortaklık yaparsa, Da Vinci’nin 523 yıllık bir hayali de gerçekleşmiş olacak

Burak ARTUNER

Bu hafta hem Türk hem de memleketler arası basın kuruluşlarında İtalyan savunma kümesi Leonardo’nun, Baykar ile Avrupa’da insansız hava aracı üretimini artırmak için bir paydaşlık muahedesine yakın olduğuna dair haberler yer aldı. Leonardo’nun resmi internet sitesinde, şirketin ismini İtalyan Rönesans devrinin dehası Leonardo Da Vinci’den aldığı yazıyor. Size bu hafta, Da Vinci’nin 5 asır evvel Osmanlı Sarayı’na teklif ettiği İstanbul projelerinden bahsedeceğim.

Baykar Genel Müdürü Haluk Bayraktar, Leonardo CEO’su Roberto Cingolani, Baykar Yönetim Kurulu Lideri Selçuk Bayraktar, bu hafta İstanbul’daki Özdemir Bayraktar Ulusal Teknoloji Merkezi’nde bir ortaya geldiler.

SULTAN BAYEZİD’IN BATI TEKNOLOJİSİNE BÜYÜK İLGİSİ VARDI

Osmanlı Padişahı İkinci Bayezid, kardeşi Cem Sultan sıkıntısıyla yıllar yılı ilgilenince doğal olarak Batı dünyası ile yakın alakaya girmişti. Tarihlerde dini tarafı kuvvetli olduğu için “Veli” olarak isimlendirilen İkinci Bayezid’ın (1481-1512) fazla bilinmeyen bir tarafı Batı ile kurduğu enteresan münasebetlerdir. II. Bayezid, muhafazakâr yapısına karşın, bilhassa Batılı bilim adamlarını hizmetine almak yahut onlardan yararlanmak için farklı teşebbüslerde bulunmuştu.

İkinci Bayezid’in bu özelliği tahminen de babası Fatih Sultan Mehmet’ten kendisine geçmişti. Almanya’nın o günlerdeki ismiyle Kolonya (Köln) kenti yakınındaki Harff malikanesinin sahibi olan Arnold Von Harff 1496 yılının kasımında hac seyahatine çıktıktan sonra dönüşte İstanbul’a uğradı.

Yeni bir kervansaraya yerleşen Harff’ın kente geldiğinin üçüncü gününde İstanbul’da, Galata’da Hıristiyanların toplu olarak bulundukları değişik bir isim kendisini ziyaret etti. Bu kişi, Frenk Hasan olarak tanınan ve sarayda çalışan bir Türk’tü. Bu kişi, aslen bir Alman’dı ve Müslümanlığı kabul ederek, Osmanlı Devleti hizmetine girmişti.

Frenk Hasan, Harff’a padişahın İstanbul’a geldiğinden haberi olduğunu ve kendisiyle görüşmek istediğini haber verdi. Bunun üzerine Harff, padişah ile görüşmeye gitti Tercümanlıklarını Hasan yaptı. İkinci Bayezid’in soruları daima Avrupa’daki son siyasi durumlarla ilgiliydi

Fransa Hükümdarı Charles, bu tarihlerde Napoli, Apulla ve Calabnayi almış. Rivayetlere nazaran Kudüs’e atak ederek kutsal toprakları ele geçirmek niyetindeydi. Sultan ondan Charles’ın kuvvetinin ölçüsünü da öğrenmek istiyordu. Seyyah Harff, bildiği kadarıyla bunu yanıtladıktan sonra, hizmetinde olduğu Venedik’le ilgili bilgileri padişaha aktardı. Görüşmenin sonunda, padişah Harff’a iki yüz duka altın karşılığında kendi hizmetine girmesini teklif etti. Harif, Venedikli efendisine verilmiş kelamı olduğunu belirterek affını istedi.

II. Bayezid, Verilmiş kelamı tutmanın kıymetli olduğunu belirterek, seyyahı anlayışla karşıladı. Kendisine çeşitli armağanlar verdikten sonra Osmanlı topraklarından çıkana kadar inançlı seyahat etmesini sağlamak için bir de ferman yazdırdı. Bunlar, Almanya’nın çeşitli genel ve özel kütüphanelerinde el yazmaları bulunan ve yalnızca Von Harff Ailesi’nin elindeki üç el yazmanın yardımı ile birinci sefer 1860’da yayınlanan seyahatnamede yer alır.

Osmanlı arşivlerinde kendisinden “Linardo” diye bahsedilen Leonardo Da Vinci. (1452-1519)

LEONARDO DA VİNCİ İSTANBUL İÇİN 4 PROJE HAZIRLADI

II. Bayezid’in Avrupalıları hizmetine almak için gösterdiği bu çaba, Arnold Von Harff’la sonlu kalmamıştı. Topkapı Sarayı Arşivinde yer alan dokümana nazaran, ünlü bilim ve sanat adamı Leonardo da Vinci’ye de İstanbul’a gelmesi teklif edilmişti. Da Vinci, İstanbul için dört proje hazırlamıştı.

Da Vinci’nin Haliç köprüsünün çizimlerinden yola çıkan Massachusetts Institute of Technology (MIT) araştırmacıları, köprünün 3 boyutlu yazıcı ile minyatürünü yapmıştı.

AYNADAN OKUNACAK BİÇİMDE AYKIRI YAZDI

Da Vinci’nin İstanbul için yaptığı projelerden kimilerinde kendi şifrelerini kullanmış olması da değişiktir. Bu ünlü bilim adamı İstanbul için hazırlandığı bir köprü projesi taslağında, fakat aynadan bakıldığında okunacak biçimde bilgileri tersten yazmıştı.
Topkapı Sarayı Arşivi’nde E 6184 sayı ile bulunan evrakın II. Bayezid unsurunda, “Cineviz’den Linardo’nun ihtiralarımı ve köprü yapacağına dair takrir tercümesi” diye müellif. Bu vesikanın Galata unsurunda de “Galata’da Linardo’nun yapmak istediği köprü hakkında notu vardır. (Topkapı Sarayı Müdürlüğü, Arşiv Kılavuzu, İstanbul 1938-40, 1.S.62 ve 11.S.168)

Da Vinci’nin Haliç üzeri için tasarladığı köprünün çizimleri Paris’te Institut de France kitaplığında bulunmuştu.

İKİSİ KÖPRÜ DÖRT PROJE ÖNERDİ

Arşivde yer alan mektup, Linardo isminde bir mimar ve mühendisin Genova’dan İstanbul’a göndermiş olduğu İtalyanca mektubun çevirisinin suretidir. İşte bu Linardo, Leonardo da Vinci’ydi. Mektubun yılı muhakkak değildir. Lakin 3 Temmuz’da yazılmış ve sureti de dört ay sonra yani ekim ayında hazırlanarak Sultan’a sunulmuştu. “Cineviz’den Linardo isimli kalının gönderdiği mektup suretüdür” başlık bu yazıya nazaran, Da Vinci İstanbul için birkaç teklifte bulunuyordu;

1-Su ile değil yalnızca rüzgâr ile çalışan yeni bir değirmen projesi.
2-Gemilerdeki suyu çekmek için yeni bir dolap (pompa) projesi.
3-Üçüncü teklifinde Leonardo, Sultan’ın Galata’dan İstanbul’a bir köprü yaptırmak istediğini, ancak bu işi yerine getirebilecek bir mimar bulamadığını öğrendiğini bildirerek kendisinin bu işi yapabileceğini yazıyordu. Da Vinci’nin tasarısına nazaran tek gözlü olan bu çok yüksek köprünün altından yelkenleri açık bir gemi geçebilecekti.
4-Eğer isteniyorsa, karşı yakaya yani Anadolu tarafına uzanan bir Boğaz Köprüsü de yapmak.

Tarihsiz olduğundan yazıldığı yıl kesin olarak bilinmeyen bu mektubun, 1502 yahut 1503 yılında gönderilmiş olabileceği düşünülmektedir. Başka taraftan Leonardo Da Vinci’nin Paris’te Institut de France kitaplığında bulunan notları ve taslakları ortasında Haliç üzerine inşa etmeyi tasarladığı köprünün kolay bir şeması da vardır.

Şemada, köprünün bir planı ile bir de karşıdan görünüşünden ibaret olan bu şema halindeki tasarının altında nedense aykırı olarak (yani aynadan okunabilecek surette) yazılan notta köprünün Pera’dan İstanbul’a kurulacağı bildirilerek ölçüleri de verildi.

Leonardo’nun tekliflerinin sarayda nasıl bir tesir uyandırdığı bilinmiyor, lakin kesin olan bu büyük sanatkarın hiçbir vakit İstanbul’a gelmediğiydi.

Bugünlerde Baykar ile ismini Leonardo Da Vinci’den alan İtalyan havacılık ve savunma şirketi Leonardo ortasında kimi alanlarda paydaşlık hedefleyen görüşmeler, Rönesans dâhisi Leonardo Da Vinci’nin İstanbul ile irtibat kurma hayalinin de 523 yıl sonra gerçekleşme ihtimalini tekrar doğurmuş oldu.

Bakalım nasıl sonuçlanacak?

İyi pazarlar.

patronlardunyasi.com