TEPAV’a göre Türkiye’de toplumsal güvenin azalmasının temel nedenleri: hukukun üstünlüğü, kurumsal bozulma ve yolsuzluk üzerine çözüm önerileri

Hukukun üstünlüğü prensibinin zedelenmesi ve adalet kurumlarına inancın yıkılmasını toplumsal itimadın düşük olmasındaki kritik faktörler olarak sıralayan TEPAV, derbi maçında yabancı hakem görevlendirilmesini de “Türk’ün Türk’e duyduğu inançtaki azalmanın göstergesi” olarak niteledi.

Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından yayınlanan siyaset notunda Türkiye’de toplumsal itimadın son yıllarda giderek daha görünür bir toplumsal sorun haline geldiği belirtilerek, “Farklı kısımlar ortasındaki kutuplaşma ve kurumlara duyulan inançtaki azalma, günlük hayattan siyasete pek çok alanda hissedilmektedir” denildi.

TEPAV Kalkınma Programı Yöneticisi H. Ekrem Cunedioğlu imzasıyla yayınlanan siyaset notunda Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından gerçekleştirilen “Life in Transition 2024” başlıklı çalışmada “insanların birçoklarına güvenilebileceğini söyleyebilir misiniz?” sorusuna Türkiye’den “kısmen” ya da “evet” karşılığını verenlerin en düşük oranlardan biri olduğuna dikkat çekildi. Kurumlara duyulan itimadın de emsal biçimde düşük olduğuna dikkat çekilen notta bir diğer araştırmada ise halkın yüzde 51’inin hükümetin ülke için yanlışsız olanı yapacağına güvenmediğini ve bu güvensizlik hissinin siyasal kamplara nazaran keskin farklılıklar gösterdiği lisana getirildi.

“HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ UNSURUNUN ZEDELENMESİ EN TEMEL NEDEN”

Toplumsal kısımlar ortasındaki bu derin itimat uçurumunun, toplumsal ahengi tehdit eden bir boyuta ulaştığı vurgulanan notta “Son Galatasaray- Fenerbahçe derbisinde yabancı bir hakemin görevlendirilmesi ve Trabzonspor’un da Galatasaray ve Fenerbahçe ile oynayacağı maçlarda tıpkı yabancı hakemin vazife almasını talep etmesi bile Türk’ün Türk’e duyduğu inançtaki azalmanın göstergelerinden biri olarak değerlendirilebilir” yorumuna yer verildi. Türkiye’de toplumsal itimadın zayıf olmasının gerisinde bir dizi yapısal ve aktüel neden bulunduğu belirtilen araştırmada bu nedenler hukukun üstünlüğü eksikliği, kurumsal bozulma ve yolsuzluk, medya özgürlüğünün kısıtlanması, liyakat unsurundan sapma, eğitim sistemine duyulan inancın azalması, toplumsal eşitsizliklerin derinleşmesi ve süratli kentleşme kaynaklı toplumsal sıkıntılar olarak sıralandı. Hukukun üstünlüğü prensibinin zedelenmesi ve adalet kurumlarına itimadın yıkılmasının toplumsal inancın düşük olmasında en kritik faktör olarak nitelenirken bilhassa temel haklar ve idarede güçler ayrılığı en temel sıkıntılar olarak belirtildi. Toplumsal itimadın artırılmasının hem demokratik istikrar hem de sürdürülebilir kalkınma için hayati kıymette olduğu lisana getirilen siyaset notunda şu görüşlere yer verildi: “Güvenin olmadığı bir toplumda büyüme kalıcı olamaz, beyin göçü engellenemez, toplumsal barış tehdit altında kalır. Atılacak adımlar sabır ve kararlılıkla uygulandığında, inanç erozyonunun aksine çevrilmesi mümkün.”

DÜŞÜK GÜVEN SIKINTISININ ÇÖZÜMÜ İÇİN ÖNERİLER

-Yargı bağımsızlığı: Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun yapısı, yürütmeden bağımsız olmalı, atamalar siyasi etkilenme argümanlarını ortadan kaldıracak şeffaflıkta yapılmalı. Mahkemelerin gerekçeli kararları açık ve erişilebilir olmalı.

-Şeffaflık ve açık bilgi: Devlet kurumlarının karar alma süreçleri, ihaleler, harcamalar kamuoyu kontrolüne açılmalı. Tüm kurumlar tertipli faaliyet raporları yayınlamalı, bütçelerini paylaşmalı.

-Yolsuzlukla çaba: Üst seviye kamu vazifelilerinin mal beyanları tertipli denetlenmeli ve kamuya açıklanmalı. Rüşvet ve vazifesi berbata kullanma hatalarında cezalar caydırıcı olmalı.

-Vatandaş iştiraki: Lokal idarelerde mahalle meclisleri, kent kurulları faal hale getirilmeli; değerli siyaset değişiklikleri öncesi paydaş iştiraki ve istişare sistemleri işletilmeli.

-Uluslararası şeffaflık: OECD’nin yolsuzlukla uğraş kontratı, Avrupa Konseyi’nin GRECO tavsiyeleri üzere milletlerarası sistemlerin gerektirdiği yasal düzenlemeler tamamlamalı.

-Basın özgürlüğü: Eleştirel haberciliği zorlaştırdığı belirtilen dezenformasyon yasası ve Terörle Mücadele Kanunu memleketler arası hukuk ışığında tekrar değerlendirilmeli.

-Kamu yayıncılığı: Kamu yayıncılığı yapan kuruluşların özerkliği teminat altına alınmalı, idareleri liyakat aslına nazaran belirlenmeli; tek bir siyasi görüşün denetimine girmesi engellenmeli.

-Eğitim siyaseti: Eğitimin sık sık değişen bir siyasi gündem olmaktan çıkarılıp toplumsal mutabakata dayalı, uzun vadeli bir siyasete kavuşturulması gerekmektedir.

-Gelir adaleti: Vergi ve toplumsal transfer siyasetleri gözden geçirilmeli. Dolaylı vergilere bel bağlama yaklaşımından uzaklaşıp direkt vergilerin hissesinin arttığı adil bir vergi sistemi kurulmalı.

-Planlı kentleşme: Kent planlamasında insan ölçeği merkeze alınmalı. Yeni oluşturulan uydu kentlerde yalnızca beton bloklar değil, kamusal alanlar da tasarlanmalı.

patronlardunyasi.com