Hazır giyimde ihracat ve iç pazar daralması 4,6 milyar dolarlık üretim kaybına ve 35 bin kişilik istihdam kaybına yol açtı
Türkiye’de emek ağır bölümlerin başında gelen ve en fazla cari fazla sağlayan hazır giysi bölümünde kriz derinleşiyor. Son birkaç yılda hem ihracat hem de iç pazarda yaşanan daralma 4,6 milyar dolarlık üretim kaybına yol açarken, her 1 milyar dolarlık kayıp da 35 bin kişilik istihdam kaybını beraberinde getirdi. Karlılık son yılların en düşük düzeyine gerilerken bu yılın birinci yarısında bu oranın eksi 7,92 ile taban yapması bekleniyor.
Bu da dalın ziyanına satış yaptığı manasına geliyor. Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği’nin (TGSD) 25. devir liderleri olarak seçilen ve her ikisi de dokuma mühendisi olan Toygar Narbay ve Dr. Ümit Özüren, TGSD İktisat Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel ile dalın karşı karşıya olduğu zorluklar, riskler ve fırsatlar ile birlikte tahlil tekliflerini düzenlenen basın toplantısında paylaştı.
Geçen yıl global hazır giysi ihracatının yüzde 2 üzere sonlu bir düşüş göstermesine karşın Türkiye ihracatında bu daralmanın yüzde 6,9 olarak gerçekleştiğini söyleyen Toygar Narbay, 2024’teki daralmanın 1,3 milyar dolara tekabül ettiğini belirterek, “Yaptığımız tahlile nazaran kaybın yüzde 29’u küresel resesyondan, yüzde 46’sı Rusya, Ukrayna ve İsrail pazarları yani savaş bölgelerindeki kayıptan, yüzde 25’i ise rekabetçiliğimizi kaybetmemizden kaynaklandı. İhracattaki daralmanın yanı sıra 2022 yılında 2,7 milyar dolar olan hazır giysi ithalatı da 2024 yılı sonunda 4 milyar dolar düzeyine yükseldi. Bu durum, uygulanan siyasetlerin ihracatta rekabet gücünü azaltırken ithalatı artırdığını açıkça gösteriyor” dedi. Narbay, yalnızca rekabetçilikteki güç kaybının 332 milyon dolarlık ihracat kaybını beraberinde getirdiğini söyledi.
BU YIL YÜZDE 2,2 DÜŞÜŞ BEKLENİYOR
Ekonomim’den Yener Karadadeniz’in haberine nazaran, 2022-2024 yılları ortasında hazır giysi ihracatında toplamda 3,3 milyar dolar kayıp yaşandığına, bu kayıplara ek olarak, hazır giysi ithalatının ise 1,3 milyar dolar artış göstermesiyle birlikte hazır giysi üretimindeki toplam kaybın 4,6 milyar dolara ulaştığına dikkat çeken Toygar Narbay, kayıtlı istihdamda da 146 bin kişilik bir azalma olduğuna dikkat çekerek, “Bu üretim kaybını dokumacılık bölümü ile birlikte değerlendirdiğimizde, son iki yılda dokumacılık ve hazır giysi bölümlerinde toplam 290 bin kişilik bir istihdam kaybı yaşandı” açıklamasında bulundu.
Bu yıl dünya hazır giysi ticaretinde bir daralma beklenmediğini belirten Narbay, Türkiye’de ise kur siyasetleri ya da ihracatçı için destekleme düzenekleri çalıştırılmadığı ve pazarlarımızda bir düzelme yaşanmadığı takdirde yılı 17,5 milyar dolar düzeyinde bitirmeyi öngördüklerini açıkladı. Bu da yaklaşık yüzde 2,2 civarında bir düşüş manasına geliyor.
ASYA’DAN %61, AFRİKA’DAN %41 PAHALIYIZ
Narbay’a nazaran yalnızca Türkiye’de değil, dünyada da hazır giysi kesiminde taşlar 2020’den sonra yerinden oynadı. Pandeminin başladığı 2020 yılında ertelenen alışverişlerin harekete geçmesi ile 2021 ve 2022 yıllarında dünya ticaretinde çok süratli bir büyüme yaşandı. Dünya hazır giysi ihracatı 2022’de 576 milyar dolar ile tepeye çıkarken Türkiye ise 21,2 milyar dolarlık ihracata imza attı. Daha sonra atılan sıkılaştırma adımları sonucunda hem dünya hem de Türkiye’de ihracat düştü, kapanmalar arttı ve istihdam da taban yaptı.
Dünyanın altıncı, Avrupa’nın ise üçüncü büyük tedarikçisi olan Türkiye’nin bu devirde negatif ayrıştığını anlatan Narbay, şöyle devam etti:
“Maliyette rekabetçilik; personellik, işletme masrafları, güç, finansman maliyetleri üzere TL bazlı kalemlerin döviz kuruna çevrimi ile elde edilen döviz bazlı maliyet üzerinden belirleniyor. TGSD olarak çıkardığımız rekabet modellemesine nazaran 2024’te kilogram başına 15,2 dolara sattığımız bir eserde yükselen üretim ve finansman maliyetlerimiz nedeniyle Asya’daki rakiplerimizden yüzde 61, Kuzey Afrika’dakilerden ise yüzde 46 daha değerli hale geldik. Bunun sonucunda dünya genelindeki pazar kaybımızın yanı sıra en büyük ve klâsik pazarımız olan AB’deki pazar hissemiz da yüzde 5,6’dan yüzde 5,1’e düştü.”
“BİRİM FİYATINI ARTIRMANIN TEK YOLU MARKALI İHRACAT”
Türk hazır giysi bölümünün son 40 yılın en güçlü periyodundan geçmesine karşın dünya hazır giysi ticaretinden aldığı hissesi yüzde 3,48 düzeyinde tutmayı başardığını söyleyen TGSD Lideri Dr. Ümit Özüren, sektörde kg başına ihracat bedelinin ise 15,2 dolar olduğunu anlattı. Özüren, mevzuyla ilgili şunları söyledi:
“Pazardaki yüksek fiyat rekabetinden ötürü bu kıymetin üzerine çıkmak kolay değil. Fiyatı artırmanın tek yolu markalı ihracat. O denli ki toptan satış yapan bir marka, eser kıymetini 2-2,5 katına çıkarabiliyor. Perakende yahut e-ticaret kanallarında yapılan markalı satışlarda ise ortalama ünite satış pahası 80-100 dolar düzeylerine ulaşıyor. Bu da fakat firmaların inovasyon, tasarım, markalaşma ve dijital dönüşüm süreçlerine yatırım yapması, izlenebilirlik, şeffaflık, ESG kriterleri üzere süreçlere daha fazla ahenk sağlamasıyla mümkün. Biz de TGSD olarak, dalımızın uzun vadeli amaçlarını şekillendirecek Ufuk 2040 Stratejik Planı’nın hazırlanması için çalışıyoruz. Ayrıyeten kesim içindeki kurumsallaşma, sürdürülebilirlik ve inovasyon üzere alanlarda rehberlik sağlayacak bir çevrim içi bilgi platformu olarak tasarladığımız TGSD Gelişim Akademisi’ni de bu yıl içinde hayata geçirmeyi planlıyoruz.”
HAZIR GİYSİDE ÇIKIŞ İÇİN 10 ÖNERİ
-Döviz kuru enflasyonla paralel hareket etmeli, gerçek kıymetine getirilmeli. İhracatçıya yapılan net ihracatın yüzde 10’u kadar döviz dönüşüm dayanağı verilmeli
-Eriyen işletme sermayeleri, referans faizin yarısı kadar değişken faiz oranıyla ve uzun vadeli kredilerle tamamlanmalı, reeskont kredilerinde faizin tahsilatı periyot sonunda yapılmalı.
-Emek ağır kesimlerdeki KOBİ’lere verilen çalışan başı 2.500 TL dayanak, ölçek gözetmeksizin tüm firmalara verilmeli.
-Bölgesel minimum fiyat için çalışma yapılmalı ya da minimum fiyat için verilen takviyeler bölgesel gelişmişliğe nazaran düzenlenmelidir.
-Eximbank kredi dayanakları 2018’de olduğu üzere toplam ihracat pahasının yüzde 16’sı düzeyine çıkartılmalı, vadeler uzatılmalı, ihracatçının limitleri KGF ve başka düzenlemeler ile yükseltilmelidir.
– XGES yatırımlarına ruhsat alırken yaşanan problemler çözülmeli.
-İşletmelerin ölçeklerini büyütmeye teşvik edecek teşvik sistemleri oluşturulmalı.
-Mikro ihracat ve KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı gümrükleme, nakliye maliyetleri düşürülmeli.
-EYT ile kaybedilen know-how ve iş gücünün işletmelere dönüşünü sağlayacak dayanaklar verilmeli, emekli çalışanlardan SGK primi alınmamalı.
-Kadınların iş gücüne iştirakleri artırılması için takviye verilmeli.
2024 YÜZDE 5,1 ZİYANLA KAPANDI
Toygar Narbay, son iki yılda kur sepetinin yüzde 101, enflasyonun yüzde 138, iş gücü maliyetlerinin ise yüzde 249 oranında arttığına dikkat çekerek, “Maliyetlerinin yüzde 60’ı TL’ye bağlı girdilerden oluşan bir sanayinin, mevcut siyasetlerle rekabetçi olması mümkün değil. Bölümdeki firmalar 2024’te ihracatı sürdürebilmek için sermayelerini eritme kıymetine, kâr etmeden hatta ziyanına satış yaparak üretimlerini devam ettirdi. Yaptığımız başka bir modellemeye nazaran 2023’te yıllık vergi öncesi kârı ortalama yüzde 5,6 olan bir firma, 2024’te ihracat sayısını korumuş olsa bile yılı yüzde -5,1 ziyanla tamamladı.
OVP’deki parametreler ile yaptığımız tahlile nazaran ise birebir firma 2025’i de tekrar ziyan ederek yüzde -4,5 ile tamamlayabilecek. Modelimiz bu yılın ikinci yarısında bir toparlanmayı işaret etse de birinci altı ayda yüzde -7,9 olarak gerçekleşeceğini öngöreceğimiz ziyan, ikinci yarıda yüzde -1,3’e gelse de yıl ortalaması yeniden yüksek olacak” diye konuştu.
patronlardunyasi.com
