Diageo Türkiye Genel Müdürü Bahar Uçanlar: Sahte içkiden yıllık vergi kaybı en az 9 milyar TL
Bahar Uçanlar dünyanın önde gelen alkollü içki üreticilerinden Diageo’nun Türkiye Genel Müdürü. Bu vazifeye gelen birinci bayan. Mülkiye mezunu banka müdürü bir baba ve tekrar Mülkiye mezunu Kıbrıslı bir annenin kızı olarak dünyaya gelen, babasının misyonu nedeniyle Türkiye’nin farklı vilayetlerinde eğitim alan Bahar Uçanlar, Alman Lisesi ve akabinde da Boğaziçi Üniversitesi İşletme Fakültesi’nde okudu. Monitor ve Shell’de kısa iş tecrübelerinden sonra eşi ile ABD’ye gitti, orada Michigan Üniversitesi’nde MBA programını tamamladı.
Bain&Company’de idare danışmanı olarak misyon yaptı, PepsiCo’da ise hayatını değiştiren adımı attı. Pazarlama alanında tecrübelerini güçlendirdi. Birinci kızını Amerika’da dünyaya getirdi. İkinci kızına gebe olduğu devirde Türkiye’ye dönme kararı aldı ve Mondelez International’a girdi.
Oradaki tecrübenin akabinde Süreyya Ciliv’in genel müdürlüğü devrinde Turkcell’e geçti. Akabinde en kısa vadeli işi Kantar Media araştırma şirketinde rol aldı. 2017’de Menderes Utku ve Muzaffer Yıldırım’ın şirketi Mars Sportif’in Genel Müdürü oldu. Pandemide işe bir yıl mola verdi. Hayatındaki ağır iş temposundan birinci sefer uzaklaştı ve 1 yıl ortadan sonra Diageo’ya geçti.
Bahar Uçanlar ile Türkiye’deki alkollü içki pazarını, düzmece içki olaylarını, tüketim alışkanlıklarındaki değişimi ve Diageo içinde Türkiye’nin durumunu Oksijen’den Elif Ergu Demiral’a anlattı.
İşte o konuşmanın tamamı:
DİAGEO DÜNYANIN EN BÜYÜK İÇKİ ÜRETİCİLERİNDEN. NEREDEYSE HER ÜLKEDE ETKİNSİNİZ. SON SAYILARI SİZDEN ALALIM.
180 ülkede, 132 fabrikası, 30 binden fazla çalışanı ve 200’den fazla markası olan küresel önder premium içki üreticisi Diageo.
TÜRKİYE BU YAPI İÇİNDE NEREDE?
Diageo’nun en değerli üretim merkezlerinden biriyiz. 8 fabrikamız var. Dünyanın en çok satan votkasını Türkiye’de üretmeye başladık. 100 yıl sonra tekrar konutuna döndü. Diageo pazarlarına üretim üssü olma konusunda yeterli bir pozisyona sahibiz.
ASLINDA DAHA ÇOK TÜKETİMİ MERAK EDİYORUZ. ALKOLLÜ İÇKİ SATIŞLARI ARTIYOR MU? SON TÜRKİYE DATALARI NASIL?
Türkiye’de yetişkinlerin yüzde 46’sı hayatında en az bir sefer alkol tüketmiş, yüzde 29’u TBA (toplam alkollü içecekler) kullanıcısı, bu oran 5 yıl evvel yüzde 27 idi. Türkiye’de toplam içki arzına baktığımız vakit 1.3 milyar litreden bahsediyoruz. 1.4 milyar litreye gerçek yaklaşıyor.
ŞİŞE OLARAK SÖYLENEMİYOR DEĞİL Mİ?
Şişe boyutları farklı olduğu için bu mümkün değil. 35’lik, 70’lik… Aslında tüketicinin cebinden çıkan para olarak da tabir edilemiyor. Zira ölçülen kanal dediğimiz yalnızca marketler ve inhisar bayileri. Açık içki kanalı olan restoranlar, barlar hiçbir vakit tam ölçülmüyor. O yüzden kesin bildiğimiz üretilen toplam litre.
SATIŞLAR ARTIYOR MU DİYE SORMUŞTUM?
Avrupa ve dünyada ortalama net satışlar yüzde 1 artarken, Diageo Türkiye net satışları, fiyat artışlarının tesiriyle yüzde 20 arttı. Dünyada Brezilya’dan sonra en süratli büyüme Türkiye’de. Türkiye’de en çok satış yaptığımız viski markamız yüzde 22 artış sağladı. Son 4 yıldır Türkiye’de çift haneli büyüme devam ediyor. Rakıda pazar önderiyiz. Rakı kategorisinin en büyük iki markasına sahibiz. Votka, cin ve premium tekilada da pazar başkanıyız.
TÜRKİYE’DE ALKOLLÜ İÇKİ TÜKETİMİNDE DAĞILIM NASIL?
En çok bira tüketiliyor. 1.1 milyar litre üzere düşünebiliriz. İkincisi şarap. Şarap 68 milyon litre. Ondan sonra rakı geliyor. Rakı 38 milyon litre civarına düştü.
RAKIDA DÜŞÜŞ, ŞARAPTA YÜKSELİŞ VAR DEĞİL Mİ?
Hayır, şarapta da düşüş var. 80 milyon litreden 68 milyona düştü. Viski yükselişte. Votka biraz azalıyor. Cinde biraz büyüme var. Yükselişte olan başka kategori tekila. Bilhassa premium tarafında tekila artıyor.
DİAGEO TÜRKİYE İÇİN EN BÜYÜK KATEGORİ RAKI OLMAYA DEVAM EDİYOR MU?
Ediyor. Birinci rakı, ikinci hızlanarak büyüyen viski satışlarımız ve üçüncü kategorimiz de votka. Ciromuzun yüzde 50’sini hala rakı oluşturuyor. Viskinin oranı yüzde 30’a yaklaştı. Geri kalanlar içerisinde cin ve tekila kategorilerinde önemli bir büyüme görüyoruz. Şarap hala ciromuzun kemik yüzde 5’lik kısmını kaplıyor.
VİSKİ SATIŞLARINDA NE KADARLIK ARTIŞ VAR? VİSKİ RAKIYI NASIL YAKALADI?
En büyük etkenlerden biri vergi sistemi. 10 yıl evvel ortalama rakı fiyatları viskinin yüzde 40 altında iken şu anda litre fiyatı olarak başa baş noktadalar. Enflasyon nedeniyle şahısların kendi keyifleri için harcayabilecekleri gelirleri azaldı. Varlıklarını zorunlu gereksinimlerine kaydırmak zorunda kaldılar. Tüketim kanalı kayması görmeye başladık. Mevcut ekonomik konjonktürde tüketicilerin restoran, barlardan konutta tüketime kaydığını gözlemliyoruz. Zira bu daha uygun fiyatlı bir tüketim haline geldi.
ENFLASYON TESİRİ NASIL OLDU?
Enflasyon her kategoriyi birebir biçimde etkilemedi. Örneğin viski, hem kurun düşük kalması hem de ham hususu olan arpa fiyatlarının çok artmaması nedeniyle, dünyada fiyatlarıyla daha avantajlı oldu. Oysa üretimini yaptığımız rakı ve votka üzere üzüm menşeli eserlerde durum farklı. Makûs bir hasat sonrasında üzüm fiyatı geçen yıl yüzde 300, bu yıl da yüzde 100 arttı. Artan maliyetlerle dezavantajlı hale geldiler. 2011-2012’de 2 milyon litre olan viski satışı bugün 32 milyon litreye ulaştı. AB ile ahenk sürecinde viski ve rakıda, alkol derecesine bağlı ÖTV oranı eşitlendi. Rakıdaki alkol oranı yüzde 45, viskide çoklukla yüzde 40. Ortada yüzde 5’lik fark var.
BAZI VİSKİ MARKALARI RAKIDAN UCUZ…
Evet. Bu da tesirli oluyor artışta.
ALIŞKANLIKLAR NASIL DEĞİŞİYOR?
Her şeyde olduğu üzere pandemi etkiledi. Deneme iştahı arttı. Pandemi birçok eserin tüketimini artırdı. Restoranlara giden tüketici, konutunda kalmak zorunda kalınca hiç içmediği şeyleri de denedi. Bir viski markasını içiyorsa, başkalarını denemeye başladı. Türkiye’de premium içki satışlarını da hızlandırdı pandemi. Yüksek alkollü içkilerin yüzde 50’si premium artık.
VERGİLER ÇOK YÜKSEK. KLÂSİK İÇKİ RAKI DA DEĞERLİ, VİSKİ DE DEĞERLİ. BU ORTAMDA PREMİUM NASIL YÜKSELİYOR?
Premium ile ortadaki fiyat farkı çok daraldı, o yüzden tüketici premium’u deneme eğilimine girdi. Repertuvar da çok genişledi.
BUNDAN EN ÇOK DA VİSKİ SATIŞLARI ETKİLENDİ O VAKİT.
Evet. Bir de viski yemeğe muhtaçlık olmadan da tüketiliyor. Yani büyük sofralar kurmanıza gerek yok. Ayrıyeten viski evvelce daha çok ileri yaşlardaki erkeklerin, puro içerek tükettikleri bir içkiyken artık o denli değil, 30’lu yaş kümeleri da toplumsal ortamlarda viski tüketmeye geçti. Viskili kokteyller çok tanınan gençler ortasında.
VİSKİDEKİ ARTIŞ TÜRKİYE’YE MAHSUS BİR ARTIŞ MI? YANİ ALKOL DEYİNCE RAKI ÜLKESİYİZ ÜZERE GELİRDİ DAİMA, BU DEĞİŞİYOR MU?
Dünyada viski altın çağını yaşıyor diyemem. Tekila altın çağını yaşıyor. Türkiye viskide geç kaldı ancak düzgün bir periyot yaşıyor. Şarap ise dünyanın hiçbir yerinde altın çağında değil. Türkiye’de viski penetrasyonu çok düşük yerlerde de artık viski tüketiliyor.
EN ÇOK KANATÇILARDA İÇİLİYOR
TÜRKİYE’DE TÜKETİM EN ÇOK NERELERDE? ŞIK, LÜKS RESTORANLARDA MI? MEYHANELERDE Mİ?
Meyhanelerde. Şaşırtan bilgiler var. Restoran, meyhane ismi vermek yanlışsız olmaz lakin İstanbul’da en çok kanatçılarda, Ankara’da da en çok bir meyhane zincirinde rakı tüketiliyor. Bizim en çok rakı sattığımız müşterimiz Ankara’da 5 noktası olan bir meyhane zinciri. Ayrıyeten performans merkezlerinde tüketim çok oluyor. Bodrum’da da bu türlü yerler var. Yemek öncesi, yemek ve yemek sonrasını uzatan yerlerde satış yükseliyor.
TEKEL BAYİLERİNİN SAYISI DÜŞTÜ. ALKOLLÜ İÇİK SATIŞLARINDA SAAT SINIRLAMASI DA VAR. BUNLAR NASIL ETKİLİYOR?
Yeni düzenleme çıkacak. Marketler 22.00’de kapattıkları için, “haksız rekabet” diyerek inhisar bayilerinin de satışının sonlandırılmasını savunuyor. Monopol bayileri ise “bu bizim bir alanımız, bunu da bize bırakın” diyorlar.
DİAGEO TÜRKİYE SAYILARI NASIL?
Bizim mali yılımız haziran sonu kapanıyor. Lakin birinci 6 ayı kapatıp, şubatın 4’ünde sonuçları açıkladık. Son 5-6 yılda yaptığımız büyüme ile birlikte Diageo küreselin sonuçlarına tesir eden bir hale geldik. Diageo globalde birinci 6 ayında ciroda yüzde 1 büyüdü. Diageo Türkiye ise yüzde 20 büyüdü. Burada doğru fiyatlama siyaseti işe yarıyor. Şunu biliyoruz, bu periyot müşterilerden azamisi alma periyodu değil. Market ve restoran fiyatları ortasındaki farkı görünce bu durum ortaya çıkıyor. Türkiye’de birçok zincir mağaza da bu durumun farkında ve müşteri yelpazesini büyütmeye odaklı. Gelen insanın ayağını kesmek istemiyor. Biliyor ki iktisat düzelecek. Müşteri kazanmaya çalışıyor, zira o müşteri devam edecek.
TÜRKİYE’DE YAZIN İÇKİ SATIŞLARI TURİZM SAYESİNDE ARTIYOR. TURİZMİN TESİRİ NE?
Türkiye geçen yıl 62 milyon ziyaretçi ağırladı, önde gelen bir destinasyonuz. Türkiye’de alkollü içki aslında kasım-aralıkta daha çok satılıyor, haziran-ağustos ortası 3 aylık devirde yüzde 26 iken kasım-aralık’taki 2 aylık devir satışlarımızın yüzde 25’ini oluşturuyor. 2024 Haziran-Ağustos satışları, 2023 Haziran-Ağustos satışlarına nazaran yüzde 10 azaldı.
TURİZMDEKİ DÜŞÜŞ ETKİLEMİŞ…
Aslında 2024 yazında turist sayısında artış yaşandı fakat 2024 bütün bölümler açısından çok zorlayıcı geçti. Turizme de tesiri çok oldu. Dışarıdan turist geldi fakat iç pazar çok daraldı. Yaz aylarında otel ve restoran dolulukları yüzde 35 azaldı.
EN ÇOK ALKOL KONYA’DA TÜKETİLİYOR KELAMI KENT EFSANESİ Mİ?
Evet. Konya Ticaret Odası’nın açıklamalarına nazaran en çok alkollü içecek tüketilen vilayetler listesinde Konya 63. sırada.
İLK SIRALARDA İSTANBUL VE EGE ÇIKIYORDUR. BÖLGESEL DAĞILIM NASIL?
Bizim iç datamıza nazaran toplam alkol satışımız ve 18 yaş üzeri nüfusa baktığımızda kişi başına düşen alkol tüketiminde en yüksek Muğla, Antalya ve Aydın çıkıyor. Türkiye’de en çok alkollü içecek tüketilen bölgeler listesinde birinci sırada Batı Marmara geliyor. İkinci Ege Bölgesi. En az tüketen bölgeler ise Güneydoğu ve Orta Anadolu.
İHRACAT SAYILARI NASIL? EN ÇOK HANGİ ÜLKELERE İHRACAT YAPIYORSUNUZ?
Beklentimiz tarihimizin rekor ihracatını yapmak. 2004’te rakı ihracatı 20 ülkeyle sınırlıyken, günümüzde 30’dan fazla ülkeye ihracat yapılıyor. En büyük pazarlar; Almanya, İngiltere, ABD, Hollanda, Avusturya, Fransa. 2020’de yapmaya başladığımız yatırımlarla, bilhassa Avrupa’da satışlarımızı yüzde 40’ın üzerinde büyüttük. Alanımızda yıllardır ihracat şampiyonuyuz. İhracatımız toplam satışların yüzde 13’ü.
BU MEVZUDAKİ STRATEJİNİZ NEDİR?
Rakı ihracatının 5 yıl içinde 2.5-3 katına çıkabileceğini öngörüyoruz. Gayemiz global anasonlu içecek pazarı içinde rakının hissesini arttırmak. Türkiye haricinde dünyada toplam anasonlu içecek pazarı 170 milyar litre. Bunda rakının hissesi yüzde 5’in altında. Kaygımız rakı kültürünü yalnızca yurtdışındaki Türklere değil, anasonlu içki tüketen yabancılara da tanıtmak. Rakı kültürünü dünyada ünlü yapmak istiyoruz.
SAHTE İÇKİDEN YILLIK VERGİ KAYBI EN AZ 9 MİLYAR TL
SON DEVİRDE GEÇERSİZ İÇKİ OLAYLARI ARTTI. KONTROLDE HANGİ MESELELER VAR? TÜKETİCİ NEYE DİKKAT ETMELİ? BU NOKTADA EN TEHLİKELİSİ NE?
Fiyatların artması ve alım gücünün görece düşmesi merdiven altı yani uydurma üreticilere yarıyor. Devletin geliri düşüyor, üretici, tüketici ve bilhassa çiftçi ziyan ediyor. TADB datalarına nazaran 2023 yılında piyasaya arz edilen ziraî kökenli denatüre edilmemiş, ambalajlı etil alkol ölçüsü 9.7 milyon litre oldu. Kelam konusu etil alkol çeşidi kaçak içki imalinde kullanılıyor. Sayıştay’ın raporunda yer alan bilgilerde tıbbi olarak muhtaçlık duyulan etil alkol ölçüsünün 1.5 milyon litre civarında olduğu belirtildi. Piyasaya arz edilen ve kaçak alkol imalinde kullanılan yaklaşık 8 milyon litre etil alkolün akıbeti tam olarak bilinmiyor. 2023’te kayıtdışı alkollü içki pazarının 8-14 milyon litre ortasında olabileceği varsayım ediliyor. Kaçak distile pazarını ortalama olarak 12 milyon litre üzerinden hesapladığımızda ortaya çıkan tabloda yaklaşık 7.5 milyar TL ÖTV kaybı olduğu düşünülüyor. KDV ile birlikte düşünüldüğünde toplam vergi kaybının 9 milyar TL’nin üzerine çıkabileceği görülüyor. Uydurma üretimin engellenmesi için devlet çok sıkı kontroller yapıyor. Bizler de elimizden geldiğince devlete yardımcı olmaya çalışıyoruz. Yılbaşı devrinde birçok üzücü ölümlerle karşılaştık. Bu periyot daha çok duyduk lakin bu vefatlar her yıl yaşanıyor. Vergilerin, hasebiyle fiyatların yüksekliği devam ettiği sürece kayıtdışına kayış da yüksek olmaya devam edecek.
TÜRKİYE’DE ALKOLLÜ İÇKİ PAZARI 1.4 MİLYAR LİTRE
Bira
1.2 milyar litre
Şarap
68 milyon litre
Rakı
38 milyon litre
Viski
34 milyon litre
Votka
18 milyon litre
Cin
8 milyon litre
Rom
1.5 milyon litre
Tekila
1 milyon litre
EN BÜYÜK TEHDİT İKLİM ACİLİYETİ; ÜZÜM, ANASON VE SU YOKSA RAKI DA ÜRETEMEZSİNİZ
İKLİM KRİZİ TARIM TOPRAKLARINI ETKİLİYOR. SİZİN İŞLERİNİZ NASIL ETKİLENİYOR?
Türkiye bağ alanı sıralamasında dünya 5’inciliğini korumakla bir arada 2000 yılından bu yana bağ alanı kaybediyor. Ayrıyeten Türkiye, sanılanın tersine su zengini bir ülke değil. Artan nüfusla birlikte kişi başına düşen kullanılabilir yıllık su ölçüsünün 2030 yılında 1.200, 2040 yılında 1.116, 2050 yılında ise 1.069 metreküpe kadar düşmesi bekleniyor. Gerek rakı, gerekse şarap tarıma dayalı sanayi eserleri ve iki kategorideki eserlerimizin üretimi de yüzde 100 yerli hammaddeye dayanıyor. En büyük tehdit iklim aciliyeti ve görmeye başladığımız iklim değişimi kaynaklı hammadde ve su krizlerinin yol açtığı tedarik problemleri. Çünkü üzüm, anason ve su yoksa lokal üretimimiz yok demektir. Daha yeterli bir tarım için var gücümüzle çalışıyoruz. Suyun geri kazanımına ait projelerimiz var. Alaşehir’in Şahyar bölgesinde damla sulama altyapı boru sistemi oluşturduk. Yüzde 50 su tasarrufu sağlandı. 2025 yılına kadar bu tasarrufa yılda 35 bin metreküp daha ekleyeceğiz. Musluklara perlatör takılması projesini yürütüyoruz. Çok su tüketimi olduğu tespit edilen okul, yurt, hastane, kamu kurumları ve otellere perlatör takılmasıyla yüzde 85 su tasarrufu sağlandı. Tarsus Suma Fabrika’mızın bulunduğu Mersin’in Gülnar Kuskan bölgesinde 600 hektar alanda, ziraî sulamanın olmadığı yerlere su transferi sağlamak için 50 bin metreküplük ana rezervuar inşa edildi. Yağmur suyu hasadı yapıyoruz. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi iş birliği ile anason üretimini destekliyoruz. 2020’den bu yana 5 bin tohum ıslah ederek 3 tohum elde ettik. Türkiye’nin ticarete husus ve birinci tescilli anason tohumları, Yeni 37, Ege 53, Altın 8’i aldık. Üç yıl evvel başladık ve çiftçilere her yıl 10 ton ıslah edilmiş tohum dağıttık.
patronlardunyasi.com
