Sağlık tavsiyesini internetten alan ölüme 5 kat hızlı yaklaşır

Oksijen’in haberine nazaran, Avustralyalı sağlıklı ömür fenomeni Belle Gibson, 2013-2017 yılları ortasında ölümcül beyin kanserini doğal yollarla tedavi ettiğini argüman ederek Instagram’da ün kazandı. Gibson, takipçilerini kemoterapi ve öteki tıbbi tedavilerden kaçınmaya teşvik ederek geniş ve yararlı bir kitle oluşturdu. Fakat Mart 2015’te The Australian ve Fairfax Media’dan gazetecilerin teşhisi uydurduğunu ortaya çıkarmasıyla öyküsü çöktü.

Ancak o vakte kadar, bir taşınabilir uygulama ve yemek kitabıyla tamamlanan “The Whole Pantry” isimli sağlıklı hayat markasıyla çoktan büyük karlar elde etmiş ve birçok takipçisi onun (genellikle tehlikeli) argümanlarını benimsemişti. Netflix, 2025 yılında Gibson’ın hayatını husus alan “Apple Cider Vinegar” isimli dramatize bir dizi yayınlayarak internette tıbbi yanlış bilgilendirmelerle ilgili tartışmaları yine alevlendirdi.

Ne yazık ki Gibson’ın küstah davranışı eşsiz değil. Harvard Tıp Fakültesi’nde 2025 Dünya Kanser Haftası kapsamında Zhu Family Center for Küresel Cancer Prevention ile işbirliği içinde düzenlenen panelde, “Birçoğumuz internette sıhhatle ilgili bilgi ararken Dr. Google’a danışıyoruz. Kanser teşhisi konmuş bireyler bu tıp bilgilere karşı bilhassa savunmasız olabilirler” denilerek uzmanların toplumsal medya ve internette yer alan sıhhat tavsiyelerinin ne kadar tehlikeli olabileceği değerlendirildi.

‘DR. GOOGLE’ ARAMALARI

Huntsman Kanser Enstitüsü ve Utah Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde radyasyon onkolojisi kısmından Skyler Johnson, “Kanserle ilgili yanlış bilgiler konusunda beni en çok endişelendiren şey, bunların nasıl prestijli görünebildiğidir” dedi. Johnson kelamlarına şöyle devam etti: “Kanser olan aile üyeleriyle tecrübeleri olan birçoğumuz muhtemelen bilgi aramak için internete girmiştir. Tıbbi okuryazarlık seviyesi yüksek olanlar için “Dr. Google” tehlikeli olmayabilir, lakin okuyucular bilimi anlamıyorsa, yanlış beyan edilen gerçekler süratle önemli sonuçlara yol açabilir.”

“Daha fazla turşu yemelisiniz ya da saat 20:00’de uyumalısınız üzere şeyler değil bunlar. Bunlar, insanların internette gördükleri ve güvendikleri bilgilere dayanarak verdikleri nitekim mevt kalım kararları. Kimi yanlış bilgiler erken taramaları caydırıyor, potansiyel olarak geç evre teşhislere yol açıyor ve tedaviyi seçeneklerin sonlu hale geldiği bir noktaya kadar geciktiriyor. Öbür mitler, muhakkak hayat şekli seçimlerinin yahut kanıtlanmamış ilaçların kanseri güzelleştirebileceğini öne sürerek hastaları ispata dayalı tedavilerden kaçınmaları konusunda yanıltıyor ve hayatta kalma talihlerini azaltıyor.”

BİLGİ ALMADA TOPLUMSAL MEDYANIN ROLÜ

New York Üniversitesi’nde üroloji profesörü olan Stacy Loeb, son birkaç yıldır toplumsal medyada yanlış bilgilerin yayılmasını inceliyor. Birçok durumda, “Aslında en makûs kalitedeki kanser bilgileriyle daha fazla etkileşim var” diyor. Farklı kanser teşhislerinin (özellikle mesane ve prostat tümörleri için) YouTube’da nasıl sunulduğunu inceleyen grubu, “her iki cins için de kıymetli oranda yanlış bilgi” olduğunu ortaya çıkardı. Dahası, bu görüntüler milyonlarca izleyici tarafından izlendi ve “gerçekten geniş bir erişimde yanlış bilgi” üretti. Araştırmacılar ayrıyeten prostat kanseriyle ilgili Instagram ve TikTok içeriklerini de inceledi. Üç platformda da içeriklerin yüzde 60’ının yanlış bilgi ya da bir çeşit yanılgılı bilgi içerdiği görüldü. Podcast ve Pinterest’te ise içeriklerin yaklaşık yüzde 13’ünün yanlış bilgi içerdiği tespit edildi.

Johnson yakın vakitte toplumsal medyada yanlış bilginin yaygınlığını araştıran ve çürüten emsal bir çalışma yürüttü. Grubu Facebook, Twitter, Pinterest ve Reddit üzere platformlardaki en tanınan kanser paylaşımlarını inceledi. Bulguların, her üç paylaşımdan birinin yanlış bilgi içerdiğini ve yanlış bilgi içerenlerin büyük çoğunluğunun “zararlı” yanlış bilgi içerdiğini gösterdiğini anlattı: “İnsanlara ‘Kemoterapi almayın, biyopsi yaptırmayın, tarama yaptırmayın, kullanımlarını destekleyen delilleri olan tedavilerden kaçının’ diyen şeyler.” Öbür bir deyişle, içeriğin üçte biri tehlikeliydi.

DAHA ÇOK OKUNUYOR

Johnson kelamlarına şöyle devam etti: “Bu gönderilerin etkileşimine baktık ve yanlış ve ziyanlı olan bu makaleler, gerçek ve inançlı olan makalelerden daha fazla etkileşim aldı.” Bu da Loeb’in “Sorun yaygın ve giderek daha da kötüleşiyor” bulgularını doğruluyor:

“Bir gönderi biraz ilgi çekince, kartopu tesiri ortaya çıkıyor; algoritmalar etkileşime öncelik vererek, rektal ozon tedavisinin kanseri iyileştirebileceği ya da prostat kanserinin gereğince cinsel aktivitenin var olmamasından ya da çok fazla olmasından kaynaklandığı üzere yanlış, şoke edici ve sansasyonel tezlerin ilgi çekmesine müsaade veriyor. İlgi çeken şeyler… İnsanların yanlış bilgileri paylaşması için karşıt bir teşvik yaratıyor. Maddi kar da tıbbi yanlış bilgilerin yayılmasını teşvik ediyor. Alternatif tıbbı teşvik eden bireyler ve işletmeler, günlük hayatta kendilerine yer bulamayacakları bir alanda, internette yer bulabiliyorlar.”

Panelde ayrıyeten, ABD’de kanıtlanmış ve kanıtlanmamış kanser tedavileri kullanan hastalarla ilgili geniş çaplı bir çalışmanın bulgularını paylaşıldı. Johnson’ın grubundaki araştırmacılar, bu hastaların sonuçlarını, tedavi edilebilir kanserler için doktor tarafından önerilen kanser tedavilerini kullanan bireylerle karşılaştırdı ve kanıtlanmış yahut kanıtlanmamış tedavileri kullanan bireyler ortasında, kanser cinsine bağlı olarak “beş kata kadar artan mevt riski” olduğunu söyledi ve ekledi: “Meditasyon ve antrenman üzere kanser tedavisi sırasında hayat kalitesini artırmaya yönelik birtakım klâsik olmayan tedaviler güçlü delillerle destekleniyor. Fakat ‘doğal tedaviler’ olarak isimlendirilen pek çok tedavi bilimsel takviyeden mahrum. Kanıtlanmış kanser tedavileri yerine bu tedavileri kullandığınızda sıhhatinizi riske atmış olursunuz. Kimi durumlarda, bu tedavileri birlikte kullanırsanız, sahip oldukları etkileşimlere bağlı olarak kanser tedavilerini potansiyel olarak daha toksik yahut daha az tesirli hale getirebilir. Riskler direkt zararın ötesine geçebilir. Bazen hastalar çok diyetler uyguluyor, tüm şekeri kesiyor ve o kadar çok kilo kaybediyorlar ki beslenme müdahalesi için kemoterapilerine orta vermek zorunda kalıyoruz. Sonunda kanser tedavilerini riske atıyorlar.”

patronlardunyasi.com